Indian History | స్వాతంత్య్రం వైపుగా ఒక్కొక్క అడుగు
అగ‌స్టు డిక్ల‌రేష‌న్ (1917)
- దీన్ని చేసింది మజేమ్స్‌ మాంటెగో
- మాంటెగో, భారతీయులు మొదటి ప్రపంచ యుద్ధంలో ఆంగ్లేయులకు సహకరిస్తే యుద్ధం తర్వాత భారతీయులకు స్వయం ప్రతిపత్తి బాధ్యతాయుత ప్రభుత్వాన్ని ఏర్పాటు చేస్తామన్నారు.
ఆగస్టు ఆఫర్‌ (1940) - దీన్ని ప్రకటించింది లార్డ్ లిన్‌లిత్‌గో
- రెండవ ప్రపంచ యుద్ధంలో భారతీయులు బ్రిటిష్‌వారికి సహకరిస్తే యుద్ధం తర్వాత స్వయం ప్రతిపత్తి, ఉద్యోగాల్లో భాగస్వామ్యం కల్పిస్తామని అన్నారు.
దీపావళి ప్రకటన (1929 అక్టోబర్‌ 31) - ప్రకటించినవారు లార్డ్ ఇర్విన్
- లార్డ్ ఇర్విన్ సైమన్‌ కమిషన్‌ సిఫారసులు భారతీయులు ఆమోదిస్తే వెంటనే స్వయం ప్రతిపత్తి ఇస్తామని ప్రకటించాడు.
ఉప్పు సత్యాగ్రహం (1930 మార్చి 120
- దీన్ని శాసనోల్లంఘన ఉద్యమం అని కూడా అంటారు.
- నిత్యం ఉపయోగించే ఉప్పుపై కూడా ఆంగ్లేయులు పన్నును విపరీతంగా పెంచారు.
- దీనితో గాంధీ 1930 మార్చి 12న 78 మంది అనుచరులతో సబర్మతి నుంచి ఉప్పు సత్యాగ్రహాన్ని ప్రారంభించారు.
- సబర్మతి నుంచి 375 కి.మీ. నడిచి దండి అనే ప్రాంతంలో ఉప్పును తయారు చేశారు.
- 1930 ఏప్రిల్‌ 6 నాటికి (24 రోజుల్లో) దండి చేరుకొన్నారు
- దారిలో గాంధీకి మొదటగా సంఘీభావం తెల్పింది అబ్బాస్‌ త్యాబ్జి, సరోజిని నాయుడు
- ఈ సత్యాగ్రహంలో ఏకైక తెలుగువాడు ఎర్ణంనేని సుబ్బారావు
- కాంగ్రెస్‌కు అధ్యక్షత వహించిన ఏకైక తెలుగు వ్యక్తి ఆనందాచార్యులు
- ఉప్పు సత్యాగ్రహంలో పాల్గొన్న మొత్తం సభ్యులు 90,000
గాయపడిన సభ్యులు 300
మరణించిన సభ్యులు 210
ఢిల్లీలో పాల్గొన్న మహిళల సంఖ్య -1600 - ఉప్పు సత్యాగ్రహం కాలంలో “వీరగదంబు తెచ్చినాడమ్మా వీరుడెవరో” రాసింది త్రిపురనేని రామస్వామి చౌదరీ
ఖాన్‌ అబ్దుల్‌ గఫార్‌ఖాన్‌ - బిరుదు – భారతదేశ సరిహద్దు గాంధీ షాఖాన్‌
- తెలంగాణ సరిహద్దు గాంధీ జమలాపురం కేశవరావు
- ఖాన్‌ అబ్దుల్‌ స్థాపించిన ఆర్మీ రెడ్‌ షర్ట్‌
- భారత రత్న పొందిన మొదటి విదేశీయుడు ఖాన్‌ అబ్దుల్‌ (1987), రెండవ విదేశీయుడు నెల్సన్‌ మండేలా (1990).
సరోజిని నాయుడు - వీరి కుటుంబం బెంగాల్‌కు చెందినది.
- తండ్రి అఘోరనాథ ఛటోపాధ్యాయ, భర్త గోవిందరాజుల నాయుడు. ఆంధ్రప్రదేశ్‌లోని కర్నూలు జిల్లాకు చెందినవారు.
- సరోజిని నాయుడు బిరుదు భారత కోకిల
- గ్రంథాలు : ద బర్గర్‌ ఆఫ్‌ హైదరాబాద్‌
- గోల్డెన్‌ త్రిషోల్డ్‌
- బ్యాంగిల్‌ సెల్లర్‌
- మొదటి మహిళ గవర్నర్‌గా పని చేశారు. (ఉత్తరప్రదేశ్‌)
వ్యక్తిగత సత్యాగ్రహం (1940) - గాంధీ పత్రికా స్వేచ్ఛను కోరుతూ ప్రారంభించిన ఉద్యమం. దీన్నే ‘ఢిల్లీ ఛలో’ ఉద్యమం అంటారు.
- మొదటి వ్యక్తిగత సత్యాగ్రహి ఆచార్య వినోభా భావే
రౌండ్‌ టేబుల్‌ సమావేశాలు
1930, 1931, 1932 - మొదటి రౌండ్‌ టేబుల్‌ సమావేశం -1930
- సమావేశాలకు హజరైనవారు 1) అంబేద్కర్‌, 2) మహమ్మద్‌ అలీజిన్నా
- 1వ రౌండ్‌ టేబుల్‌ సమావేశం విఫలమైంది.
- 2వ సమావేశానికి గాంధీని పిల్చుకు రమ్మని రామ్‌సే మెక్‌ డొనాల్డ్‌ లార్డ్ ఇర్విన్‌ను
ఆదేశించాడు.
గాంధీ – ఇర్విన్ ఒడంబడిక – 1931
- గాంధీని 2వ రౌండ్‌ టేబుల్‌ సమావేశానికి హాజరుకావాలని పిలవటం కోసం. అప్పటి వైస్రాయ్‌ ఇర్విన్-గాంధీతో ఢిల్లీలో చర్చలు జరిపారు. దీన్నే ఢిల్లీ ఒడంబడిక అంటారు.
- దీనితో ఉప్పు తయారీని నిలిపి గాంధీ సమావేశానికి హాజరయ్యారు.
- ఈ సమావేశంలో అంబేద్కర్‌- గాంధీ విభేదాల వల్ల గాంధీ ఆ సమావేశం నుంచి అర్ధంతరంగా ఇండియాకి వచ్చి 2వసారి ఉప్పు సత్యాగ్రహాన్ని ప్రారంభించగా, మహారాష్ట్రలోని పూనేలోని ఎర్రవాడ జైలులో బంధించారు.
కమ్యూనల్‌ అవార్డ్ (1932)
- దీన్ని రామ్‌సే మెక్‌డొనాల్డ్‌ ప్రకటించాడు.
- కమ్యూనల్‌ అవార్డ్ ప్రచారం బలహీన వర్గాల వారికి రిజర్వేషన్లు కల్పించబడ్డాయి. కానీ గాంధీ దీన్ని తిరస్కరించి ఎరవాడ జైలులో నిరాహార దీక్ష చేశారు.
- గాంధీ అంబేద్కర్‌ల మధ్య పూనా ఒడంబడిక -1932
- కమ్యూనల్‌ అవార్డును నిరసిస్తూ గాంధీ పూనె జైలులో నిరాహార దీక్ష చేయగా అంబేద్కర్‌ మదన్‌ మోహన్‌ మాలవీయను మధ్యవర్తిగా తీసుకెళ్లి గాంధీ-అంబేద్కర్‌ చర్చలు జరిపారు. (పూనెలోని ఎరవాడ జైలులో) నియోజకవర్గాలు పంచుకొని కమ్యూనల్‌ అవార్డును తిరస్కరించారు.
1935 భారత ప్రభుత్వ చట్టం - దీన్ని మినీ రాజ్యాంగం అంటారు.
- ఇది బ్రిటిష్‌వారు చేసిన అతిపెద్ద చట్టం.
- దీనిలోనే మొదటిసారి ఎస్సీ, ఎస్టీ అనే పదాలు రాశారు.
- ఈ చట్టం ప్రకారం కేంద్ర స్థాయిలో ద్వంద్వ ప్రభుత్వాన్ని ఏర్పాటు చేశారు.
- ఈ చట్టం ప్రకారం 1937లో 11 రాష్ర్టాల్లో ఎన్నికలు జరగ్గా 8 రాష్ర్టాల్లో కాంగ్రెస్‌ ప్రభుత్వం ఏర్పడింది.
క్రిప్స్ రాయ‌బారం 1942
- దీన్నే నాయకులు లేని ఉద్యమం, ఆగస్టు ఉద్యమం, వార్ధా తీర్మానం అని కూడా పిలుస్తారు.
- ఈ ఉద్యమాన్ని గాంధీ 1942 ఆగస్టు8న గాంధీ ప్రారంభించారు.
- 1942 ఆగస్టు 9న నాయకులందరినీ నిర్బంధించారు. ఈ ఉద్యమ కాలంలో గాంధీ నినాదం ‘డూ ఆర్‌ డై’ విజయమో వీర స్వర్గమో, సాధించు లేదా ఘతించు.
- ఈ ఉద్యమ కాలంలో గాంధీని ‘అఘాఖాన్‌ ప్యాలస్‌’ నిర్బంధ గృహంలో బంధించారు. ఇక్కడే కసూర్బా గాంధీ మరణించారు. ఈ ఉద్యమానికి నాయకత్వం వహించిన మహిళ అరుణా అసఫ్‌అలీ. ఈమె దేశవ్యాప్తంగా పర్యటించి, ఉద్యమాన్ని వ్యాప్తి చేశారు. ఈ ఉద్యమాన్ని రేడియో ద్వారా ప్రచారం చేసింది ఉషా మెహతా. ఈ ఉద్యమ తీర్మానాన్ని గాంధీ వార్ధా(ఎంఎన్‌)లో చేయటం వల్ల వార్ధా తీర్మానం అని కూడా అంటారు.
రాజాజీ ప్రణాళిక -1944 - సి. రాజగోపాలచారి మొదటి కాంగ్రెస్‌ అభ్యర్థి. ఇతడు మొదట స్వతంత్య్రాన్ని సాధించండని తర్వాత ప్రజాభిప్రాయ సేకరణ ద్వారా కానీ ముస్లింలు ఎక్కువగా ఉన్న ప్రాంతాన్ని పాకిస్తాన్‌లో హిందువులు ఎక్కువుగా ఉన్న ప్రాంతాన్ని భారత్‌లో కలపమని సూచించెను.
వేవెల్‌/ సిమ్లా ప్రణాళిక / సమావేశం-1945
- ఈ సమావేశాన్ని ఏర్పాటు చేసింది వైస్రాయ్‌ వేవెల్‌
- ఇతడు 14 శాఖల్లో తప్ప మిగిలిన 13 శాఖలు భారతీయులకు ఇచ్చారు. ఇందులో కాంగ్రెస్‌కు-7, ముస్లిం లీగ్‌కు-6 ఇవ్వాలి అన్నాడు.
- దీన్ని కాంగ్రెస్‌ పార్టీ తిరస్కరించింది.
క్యాబినెట్‌ మిషన్‌ ప్రణాళిక -1946 - ఈ ప్రణాళికను అప్పటి భారతదేశంలో స్థానిక పరిస్థితులను అధ్యయనం చేయడానికి వేసింది.
- అధ్యక్షుడు- పెథ్యిక్‌ లారెన్స్‌
సభ్యులు 1) ఎ.వి. అలెగ్జాండర్‌, 2) క్రిప్స్ - ప్రస్తుతం ఉన్న స్టాఫర్డ్‌ రాజ్యాంగాన్ని సూచించిన ప్రణాలిక క్యాబినెట్‌ మిషన్‌ ప్రణాళిక.
లార్డ్ మౌంట్ బాటన్ ప్లాన్ 1947
- క్యాబినెట్‌ మిషన్‌ ప్రణాళికనే రాజ్యాంగ పరిషత్‌ ఏర్పాటును కూడా సూచించింది.
- లార్డ్ అట్లీ ప్రభుత్వం భారత్‌ను విభజించడానికి నియమించిన ప్రణాళిక కమిటీ
- ఇతడు భారత్‌ పాకిస్థాన్‌ల మధ్య సరిహద్దు రేఖను గీయడానికి నియమించిన కమిటీ రాడ్‌క్లిఫ్‌ కమిటీ
- ఇతడు మొదట భారత్‌ సమైక్యంగానే ఉంటుందన్నాడు.
- లేకపోతే ప్రజాభిప్రాయ సేకరణ ద్వారా దేశాన్ని విభజిస్తామన్నాడు.
- ఈ ప్రణాళిక మరోపేరు డిక్కిబార్డ్‌ ప్రణాళిక
- ఈ ప్రణాళిక 1947లో ఆగస్టు 14న పాకిస్థాన్‌కు స్వాతంత్య్రాన్ని ఇచ్చింది.
- 1947 ఆగస్టు 15న భారత్‌కు స్వాతంత్య్రాన్ని ఇచ్చింది.
- స్వాతంత్య్రం వచ్చినపుడు భారత్‌లోని సంస్థానాలు 562
- వీటికి మౌంట్‌బాటెన్‌ స్వేచ్ఛనిస్తూ భారత్‌లో లేదా పాక్‌లో కలవవచ్చు అన్నాడు.
- దాదాపు అని సంస్థానాలు భారత్‌లో కలువగా కొన్ని పాక్‌లో కలిశాయి. 4 సంస్థానాలు మాత్రం స్థిరంగా ఉండిపోయాయి.
1) కశ్మీర్‌ 2) జునాగడ్‌
3) ట్రావెన్‌కోర్‌
4) హైదరాబాద్‌ సంస్థానాలు ఎక్కడ కలువలేదు. - కానీ కొన్ని చర్చల ద్వారా జునాగఢ్‌, ట్రావెన్‌కోర్‌ భారత యూనియన్‌లో కలిసాయి.
- 7వ నిజాంగా పేరుగాంచిన మీర్‌ ఉస్మాన్‌ అలీఖాన్‌ భారత్‌లో హైదరాబాద్‌ను కలుపటానికి నిరాకరించాడు.
- దీనితో సర్థార్‌ వల్లభాయ్‌ పటేల్‌ 1948 సెప్టెంబర్‌ 13-17 వరకు మేజర్‌ జనరల్‌ చరణ్‌ సింగ్‌ నాయకత్వంలో ఆపరేషన్‌ పోలో పోలీస్‌ చర్య ద్వారా 1948 సెప్టెంబర్‌ 17న హైదరాబాద్‌ను భారత్‌ యూనియన్‌లో కలిపారు.
గవర్నర్ జ‌న‌ర‌ల్స్ యుగం
- 1961 డిసెంబర్‌లో మేజర్‌ జనరల్‌ కామ్‌ బేత్డ్‌ నాయకత్వంలో ఆపరేషన్‌ విజయ్‌ అనే పోలీసుచర్య ద్వారా గోవా, డామన్‌ డయ్యు లను భారత్‌ యూనియన్‌లో కలిపారు.
- బెంగాల్‌ మొదటి గవర్నర్ జనరల్‌ వారెన్‌ హేస్టింగ్‌ (1773 చట్టం ప్రకారం)
- భారతదేశ మొదటి గవర్నర్ జనరల్‌ విలియం బెంటింక్‌ (1883 చట్టం)
- భారతదేశ మొదటి వైస్రాయ్‌ – లార్డ్ కానింగ్‌ (1858)
- భారతదేశ బ్రిటిష్‌ చిట్టచివరి వైస్రాయ్‌, స్వతంత్ర భారతదేశ మొదటి వైస్రాయ్‌ – లార్డ్ మౌంట్ బాటన్
- భారతదేశ ఏకైక గవర్నర్ జనరల్‌ – సి. రాజగోపాలచారి
వారెన్‌ హేస్టింగ్‌ - ఇతడు బెంగాల్‌ మొదటి గవర్నర్ జనరల్‌.
- ఇతడు పోలీసు వ్యవస్థను, కలెక్టర్‌ పదవి ప్రవేశ పెట్టాడు.
- జిల్లా సూపర్‌ మేజర్‌లను కలెక్టర్లుగా మార్చారు.
- ఇతని కాలంలోనే భారతదేశ మొదటి పత్రిక అయిన ‘The Bengal gazzite’ కలకత్తా నుంచి 1780లో వచ్చింది.
- తాత్కాలిక భూమి శిస్తు విధానాన్ని ప్రవేశ పెట్టారు.
- ఇండియన్‌ షేక్స్‌స్పియర్‌ అయిన కాళిదాసు రాసిన అభిజ్ఞాన శాకుంతలం సంస్కృతం ఇంగ్లిష్‌లో అనువదించారు.
కారన్‌ వాలీస్‌ - ఇతడిని సివిల్‌ సర్వీసుల పితామహుడు అంటారు.
- భారతదేశ సివిల్‌ సర్వీస్‌ పితామహుడు సర్దార్‌ వల్లభాయ్‌ పటేల్‌
- ఇతడు శాశ్వత భూమిశిస్తు విధానాన్ని 1793లో (జమీందారీ వ్యవస్థను) ప్రవేశ పెట్టాడు.
- ఇతడు న్యాయశాస్ర్తాన్ని క్రోడికరించాడు.
- సంచార న్యాయస్థానాలను ఏర్పాటు చేశారు.
- డీఎస్పీ పదవిని ఏర్పాటు చేశాడు. పిండారీలను అణచివేశాడు.
లార్డ్ వెల్లస్లీ
బిరుదులు: సర్వసైనిక అధ్యక్షుడు, బెంగాల్‌ పులి, బ్రిటిష్‌ సామ్రాజ్య అక్బర్‌ - 1798లో సైన్య సహకార వ్యవస్థను ప్రవేశ పెట్టాడు. ఇతడు 2 లక్ష్యాలతో భారత్‌ వచ్చాడు. 1) బ్రిటిష్‌ సామ్రాజ్యాన్ని, 2) బ్రిటిష్‌ సైన్యాన్ని విస్తరించాలి.
విలియం బెంటింక్‌ - 1829లో సతి నిర్మూలన చట్టాన్ని చేశాడు.
- స్త్రీ విద్యను ఆంగ్లవిద్యను ప్రవేశ పెట్టాడు.
- దారి దోపిడీ దొంగలైన థగ్గులను అణిచివేశాడు.
- కలకత్తాలో మెడికల్‌ కాలేజ్‌ ఏర్పాటు చేశాడు.
చార్లెస్‌ మెట్‌కాఫ్‌ - భారతీయ పత్రికలకు స్వేచ్ఛను ఇచ్చారు.
- అందుకే ఇతడిని లిబరేషన్‌ ఆఫ్‌ ఇండియన్‌ ప్రెస్‌ అంటారు.
- భారతీయ పత్రికలపై ఆంక్షలను తొలగించారు.
హర్డింజ్‌ - గొండ్లను అణిచివేశాడు.
- నరబలులను నిషేధించాడు.
డల్హౌసీ - 1848 రాజ్య సంక్రమణ సిద్ధాంతాన్ని ప్రవేశ పెట్టాడు
- భారత్‌లో మొదటి రైల్వేలైన్‌ను 1853లో బొంబాయి – థానే మధ్య నిర్మించాడు. (34 కిలో మీటర్లు)
- పోస్టాఫీసుల పితామహుడు. స్త్రీ విద్యను, ఆంగ్లవిద్యను అభివృద్ధి చేసాడు
- 1856లో వితంతు పునర్‌వివాహ చట్టం చేశాడు.
ఆంజనేయులు
ఫ్యాకల్టీ, ఏకేఆర్‌ స్టడీ సర్కిల్‌
