Buddhism | బౌద్ధమతం స్థాపన
-బౌద్ధమతాన్ని మాధ్యమికవాదం అంటారు.
-కోసల, మగధ రాజ్యాలు బుద్ధుడి కార్యక్రమాలకు కేంద్రంగా మారాయి.
-మొదటిసారి బుద్ధుడి గురించి ప్రస్తావించిన విదేశీయుడు: అలెగ్జాండ్రియా ప్రాంతానికి చెందిన క్లిమెంట్. (ఈయన క్రీ.శ. 2వ శతాబ్దం చివరలో బుద్ధుడి గురించి ప్రస్తావించాడు.)
-బుద్ధుడి జీవితం గురించి సుత్తనిపాతం, దీపవంశం, మహావంశం, బౌద్ధమత మూల గ్రంథాలైన త్రిపీఠకాలు, మహావస్తు, లలిత విస్తారం, బుద్ధచరితం, నిదనకథ, అభినిష్క్రమణ సూత్రం, జాతక కథలు, దిఘనికాయ, కొన్ని సంస్కృత, పాళీ గ్రంథాలు తెలుపుతున్నాయి.
-ప్రపంచంలో గుర్తించిన 11 మతాల్లో బౌద్ధమతం ఒకటి. దీనిని గౌతమ బుద్ధుడు స్థాపించాడు.
గౌతమ బుద్ధుడు
-ఎడ్విన్ ఆర్నాల్డ్ బుద్ధుడిని లైట్ ఆఫ్ ఏషియా అని పిలిచారు.
-బుద్ధుడికి సిద్ధార్థుడు, శాక్యముని, శాకజ్ఞాని, అంగీరసుడు, తథాగథుడు అనే పేర్లు ఉన్నాయి.
-తథాగి అంటే సత్యాన్ని తెలుసుకొన్నవాడని అర్థం. ఇతను మహావీరుడి సమకాలీనుడు.
-కోసలకు ఉత్తరాన కపిలవస్తు ప్రాంతాన్ని శాక్యవంశానికి చెందిన శుద్ధోధనుడు పరిపాలిస్తుండేవాడు.
-శుద్ధోధనుడు కొలియ వంశానికి చెందిన అంజనుడి కుమార్తెలైన మహా మాయాదేవి, ప్రజాపతి గౌతమిదేవిని పెండ్లి చేసుకున్నాడు.
-మాయాదేవి తొమ్మిది నెలల సమయంలో పుట్టినిల్లు దేవదహకు వెళ్తుండగా లుంబినీ వనంలో క్రీ.పూ. 563లో బుద్ధుడికి జన్మనిచ్చింది.
-బుద్ధుడు జన్మించిన ఏడు రోజులకు తల్లి మహా మాయాదేవి మరణించింది. సవతి తల్లి ప్రజాపతి బుద్ధుడిని పెంచి పెద్దచేసింది. ఇతడే శాక్యరాజ్యానికి వారసుడు.
-బుద్ధునికి తల్లిదండ్రులు పెట్టిన పేరు సిద్ధార్థుడు. అంటే లక్ష్యాన్ని సాధించినవాడని అర్థం. ఈ పేరు బౌద్ధ సాహిత్యంలో అతి తక్కువగా కనిపిస్తుంది.
-8వ ఏట విద్యాభ్యాసం ప్రారంభించాడు. సర్వమిత్రుడు అనే పండితుడి దగ్గర భాషాశాస్త్రం, వ్యాకరణశాస్త్రం, ఉపనిషత్తులను నేర్చుకున్నాడు.
-ఆ తర్వాత కపిలవస్తు ప్రాంతానికి చెందిన అలారకాలాముని శిష్యుడైన భరద్వాజుని వద్ద ఏకాగ్రత, ధ్యాననిష్ఠను నేర్చుకున్నాడు.
-సిద్ధార్థుడికి 16వ ఏట శాక్య వంశీయుడైన దండపాణి పుత్రిక యశోధరతో వివాహం జరిగింది.
-గౌతముడు 12 ఏండ్లు విలాసవంతమైన జీవితం గడిపి తన 29వ ఏటా క్రీ.పూ. 534వ సంవత్సరంలో సత్యాన్వేషణలో నిష్క్రమించాడు. దీనినే మహాభినిష్క్రమణం అంటారు.
-బుద్ధుడి మహాభినిష్క్రమణకు నాలుగు సంఘటనలు కారణమయ్యాయి.
మహాభినిష్క్రమణం
-రాజప్రసాదం ప్రవేశించగానే ఒక క్షత్రియ కన్య భవనం మీద నుంచి గౌతముని శరీర సౌందర్యాన్ని చూసి పొగిడింది. గౌతముడు ఆ మాటలు విని తనలో తానే ఆలోచించుకొని భ్రమ, గర్వం, దుష్ప్రభావాలు, దుఃఖాన్ని విసర్జించినప్పుడు మానవుడికి నిజమైన ఆనందం కలుగుతుంది అని తలచి ఇల్లు విడిచి వెళ్లాడు. క్షత్రియ కన్యకు ఒక హారం బహుమానంగా పంపాడు.
-గౌతముడు తన సారథి చెన్నుడు కంతక అనే గుర్రం మీద రాజప్రసాదం నుంచి నిష్క్రమించాడు దీనినే మహాభినిష్క్రమణం అంటారు.
-గౌతముడు చాలా దూరం ప్రయాణించి వైశాలి నగరం చేరాడు. అక్కడ అలారకాకమ, రుద్రక అనే గురువుల వద్ద గొప్ప పాండిత్యం సంపాదించాడు. కానీ, సత్యాన్వేషి అయిన బుద్ధుడికి తన సంపాదించిన సంఖ్యా దర్శవిజ్ఞానం తృప్తినివ్వలేదు. తర్వాత రాజధాని రాజగృహానికి వెళ్లాడు.
-గౌతముడు జ్ఞానోదయం పొందిన వెంటనే మొదట బింబిసారుని రాజ్యానికి వస్తానని వాగ్దానం చేశాడు.
-రాజగృహంలో గౌతముడు ఉద్దీకరామ పుత్రుడు (రుద్రక రామపుత్ర) అనే అతని ఉపదేశాలు వినడానికి వెళ్లాడు. అతని ఉపదేశాలతో సంతృప్తి చెందక ఉరువేల గ్రామానికి వెళ్లాడు. అక్కడ అతను హఠయోగం, రాజయోగం ఆరంభించాడు. ఆరేండ్లు కఠినమైన ఉపవాసాలు చేశాడు.
సంబోధి
-గౌతముడికి ఉరువేల గ్రామంలోని బోధి (రావి) వృక్షం కింద ఏడు వారాల తపస్సు తర్వాత వైశాఖ పూర్ణిమ నాడు జ్ఞానోదయమైంది. దీనినే సంబోధి అంటారు.
ధర్మచక్ర పరివర్తనం
-మొదట తన దగ్గర ఉన్న ఐదుగురు శిష్యులకు తన ధర్మాన్ని బోధించడానికి నిశ్చయించాడు.
-వారణాసిలోని సారనాథ్‌లోని మృగదావనం (జింకలవనం)లో తన ఐదుగురు శిష్యులకు ప్రథమంగా జ్ఞానోపదేశం చేశాడు. ఈ సంఘటననే ధర్మచక్ర పరివర్తనం అంటారు.
-బుద్ధుడి ఐదుగురు ప్రధాన శిష్యులు 1. కొండన 2. తిప్ప 3. బోదియ 4. అస్సగి 5. మహనామ
