ప్రపంచీకరణ-ప్రభావం

– దేశాలు వేగంగా అనుసంధానమయ్యే ప్రక్రియను ప్రపంచీకరణ అంటారు. ఇది 20వ శతాబ్దపు చివరలో ప్రపంచమంతటా సంభవించిన గొప్పమార్పు.

– అధిక విదేశీ పెట్టుబడులు. అధిక విదేశీ వాణిజ్యం వల్ల వివిధ దేశాల ఉత్పత్తి మార్కెట్ల మధ్య అనుసంధానం పెరిగింది. వేగంగా పెరుగుతున్న అనుసంధానం అంతఃసంబంధాలే ప్రపంచీకరణ.

– అంతర్జాతీయ ఆర్థిక మార్పిడితో మనం 3 రకాల ప్రవాహాలను గుర్తించవచ్చు అవి
1) వస్తు సేవల ప్రవాహం
2) శ్రమ ప్రవాహం -ఉపాధి కోసం వెతుక్కుంటూ ప్రజలు వలస వెళ్లటం
3) పెట్టుబడి ప్రవాహం స్వల్పకాల లేదా దీర్ఘకాల ప్రయోజనాల కోసం దూరప్రాంతాలకు పెట్టుబడి ప్రవహించడం

– ఇవేగాక ప్రపంచీకరణకు రాజకీయ, సాంస్కృతిక కోణాలున్నాయి.

-ట్యూనీషియా (పశ్చిమ ఆసియా) ఈజిప్టు (ఉత్తర ఆఫ్రికా) వంటి దేశాలు ఒకదానితో ఒకటి ప్రభావితమై నియంతలను తొలగించటానికి విప్లవాలు చోటు చేసుకున్నాయి. ప్రసార మాధ్యమాలు దీనిని అరబ్‌ వసంతంగా పేర్కొన్నాయి.

– ఈ దేశాల్లో ప్రసార మాద్యమాలు కీలక పాత్ర పోషించాయి.

-ప్రపంచీకరణ కేవలం మార్కెట్‌కే పరిమితం కాలేదు. ఆలోచనలు భావాలు కూడా పంచుకోబడి విస్తృతమౌతున్నాయి.

– 19వ శతాబ్దంలో విదేశీ వ్యాపారం విదేశీ పెట్టుబడులు, కార్మికుల వలసలు వేగం పుంజుకున్నాయి.

-భారత్‌ నుంచి శ్రామికులు కరేబియన్‌ దీవులకు, మారిషస్, ఫిజీ, మలయా, శ్రీలంక వంటి దేశాలకు వెళ్లారు.

-చైనీయులు భారతీయ భాషలను నేర్చుకోవడానికి ప్రయత్నిస్తూ భారత్‌లో తమ వస్తువులను అమ్ముకోవాలని, తమ కార్మికులను అక్కడికి పంపించాలని భారతీయ భాగస్వాములతో వ్యాపారం చేయాలని అనుకుంటున్నారు.

బహుళజాతి కంపెనీలు (MNC’s) – Multi National Companies

-ఒక దేశం కంటే ఎక్కువ దేశాల్లో ఉత్పత్తిని చేపట్టే లేదా ఉత్పత్తులను నియంత్రించే సంస్థలను బహుళజాతి సంస్థలు అంటారు.

– కార్మికులు, ఇతర వనరులు కగా లభించే ప్రాంతాల్లో బళజాతి సంస్థలు తమ కార్యాలయాలను, కర్మాగారాలను నెలకొల్పాయి.

– ఉత్పత్తి ప్రక్రియను చిన్నచిన్న భాగాలుగా చేసి వాటిని ప్రపంచంలో పలుచోట్ల చేపడతారు వీటన్నింటి ఫలితంగా బళజాతి సంస్థలకు ఖర్చులో 50-60 శాతం ఆదా అవుతుంది.

-ఎంఎన్‌సీలు మార్కెట్లు, కార్మికులు, ఉత్పత్తి కారకాల అందుబాటు అనువైన ప్రభుత్వ విధానాలు ఉన్న ప్రదేశాన్ని ఎన్నుకుంటాయి.

-భూమి, భవనాలు, యంత్రాలు, ఇతర పరికరాల వంటి వాటి కోసం ఎంఎన్‌సీలపై పెట్టే ఖర్చు మొత్తం ‘విదేశీ పెట్టుబడులు’ అంటారు.

-కొన్ని సందర్భాల్లో బళజాతి కంపెనీలు ఆయా దేశాల స్థానిక కంపెనీలతో కలిసి ఉత్పత్తి చేపడతాయి. వీటినే జాయింట్‌ వెంచర్లు అంటారు.

– ఎంఎన్‌సీలు తెచ్చే ఆధునిక సాంకేతిక పరిజ్ఞానం వల్ల, అదనపు పెట్టుబడి వల్ల స్థానిక కంపెనీలు ప్రయోజనం పొందుతాయి.

– చాలా సందర్భాల్లో ఎంఎన్‌సీలు స్థానిక సంస్థలను కొనేసి ఉత్పత్తిని విస్తరించుకుంటాయి.

ఉదా: కార్గిల్‌ ఫుడ్స్​‍(అమెరికా) అనే ఎంఎన్‌సీ ‘పారఖ్‌పుడ్స్​‍’ అనే చిన్న భారతీయ కంపెనీని కొనేసింది.

– ఎంఎన్‌సీలు ప్రపంచవ్యాప్తంగా చిన్న ఉత్పత్తి దారులకు ఉత్పత్తి కోసం ఆర్డర్లు ఇస్తాయి. ఈ విధంగా ఉత్పత్తి అయిన వస్తువులను తమ బ్రాండ్ల పేరుతో వినియోగదారులకు అమ్ముతాయి.

ఫోర్డ్ మోటార్స్​‍ : ఇది అమెరికా కంపెనీ ప్రపంచవ్యాప్తంగా 26 దేశాల్లో ఉత్పత్తి సౌకర్యాలు కలిగి ఉండి అతిపెద్ద కార్ల ఉత్పత్తి దారుగా ఉంది. ఫోర్డ్‍మోటార్స్​‍ 1995లో భారత్‌కు వచ్చి 1700 కోట్ల రూపాయలతో చెన్నై దగ్గర కార్మాగారాన్ని నెలకొల్పింది. భారత్‌లో పెద్ద కంపెనీ అయిన మహీంద్రా అండ్‌ మహీంద్రాతో కలిసి 2004 నాటికి ఫోర్డ్ మోటార్స్​‍ భారత్‌లో 27000 కార్లు అమ్మింది.

-భారత్‌ నుంచి దక్షిణాఫ్రికా, మెక్సికో, బ్రెజిల్‌ దేశాలకు 24000 కార్లు ఎగుమతి చేస్తుంది.

-చైనా ఉత్పత్తిదారులు భారత్‌కు ప్లాస్టిక్‌ బొమ్మలు ఎగుమతి చేస్తున్నారు. కొత్త డిజైన్లు, తక్కువ ధర కారణంగా చైనా బొమ్మలు ఎంతో ఆదరణ పొందాయి.

– ఒక సంవత్సరం కాలంలో బొమ్మల దుకాణాల్లో 70-80 శాతం భారతీయ బొమ్మలకు బదులుగా చైనా బొమ్మలను అమ్ముతున్నాయి.

భారత్‌లో విదేశీ పెట్టుబడుల విధానాల సరళీకరణ

– విదేశీ వాణిజ్యాన్ని పెంచడానికి, తగ్గించడానికి ప్రభుత్వం వాణిజ్య అవరోధాలను ఉపయోగించవచ్చు.

– పన్ను విధించటం, పరిమితులు విధించటం గానీ వాణిజ్య అవరోధాలుగా చెప్పవచ్చు.

– ప్రభుత్వం దిగుమతి చేసుకునే సరుకుల సంఖ్య/మోతాదుపై కూడా పరిమితి విధిస్తే దీనిని ‘కోటా’ అంటారు.

ఉదా: చైనా బొమ్మలపై అధిక పన్ను విధిస్తే వాటి దిగుమతులు తగ్గుతాయి.

– భారత్‌లో స్వాతంత్య్రానంతరం స్వదేశీ పరిశ్రమల రక్షణ కోసం విదేశీ వాణిజ్య పెట్టుబడులపై అవరోధాలు విధించింది.

– 1991 నుంచి మాత్రం దీర్ఘకాల ప్రభావం చూపించేలా భారతదేశ విధానాల్లో మార్పులు చేసారు.

-దీనిలో భాగంగా విదేశీ వాణిజ్యం, పెట్టుబడులకు చాలా వరకు అవరోధాలను తొలగించారు.

– దీనితో దేశంలోకి సరుకులు స్వేచ్ఛగా దిగుమతి, ఎగుమతి చేసుకోవచ్చు.

-విదేశీ కంపెనీలు ఇక్కడ కార్యాలయాలు, కర్మాగారాలు స్థాపించవచ్చు.

-ప్రభుత్వం విధించిన అవరోధాలను, పరిమితులను తొలగించటాన్నే ‘‘ఆర్థిక సరళీకరణ/ సరళీకృత ఆర్థిక విధానం’’ అంటారు.
-అంతర్జాతీయ వాణిజ్యంలో సరళీకృత విధానాలు ఏర్పడేలా చూసే ఉద్దేశంతో ప్రపంచ వాణిజ్య సంస్థ(WTO) పనిచేస్తుంది.
-అంతర్జాతీయ వాణిజ్యానికి సంబంధించి నియమాలను రూపొందించి అది పాటించబడేలా చూస్తుంది. ప్రస్తుతం ప్రపంచంలో దాదాపు 150 దేశాలు డబ్ల్యూటీవోలో సభ్యులుగా ఉన్నాయి.

భారత్‌పై ప్రపంచీకరణ ప్రభావం

-విదేశీ కంపెనీలతో కలసి పనిచేయడం ద్వారా కొన్ని కంపెనీలు లాభపడ్డాయి. ప్రపంచీకరణ వల్ల కొన్ని పెద్ద భారతీయ కంపెనీలు స్వయంగా బళజాతి సంస్థలుగా ఎదిగాయి.

– ఉదా: టాటా మోటార్స్​‍ (వాహనాలు), ఇన్ఫోసిస్ (IT), రాన్‌బాక్సీ (మందులు), ఏషియన్‌ పెయింట్స్​‍ (రంగులు) సుందరం ఫాస్టెనర్స్​‍ (నట్లు, బోల్టులు) మొదలైన కంపెనీలు.

– ప్రపంచీకరణ వల్ల సేవలు, ప్రత్యేకించి, ఐటీతో కూడిన సేవలు అందించే కంపెనీలకు కొత్త అవకాశాలు లభించాయి.

-ఇటీవల కాలంలో భారత్‌లో పెట్టుబడులు పెట్టేలా విదేశీ కంపెనీలను ఆకర్షించటానికి కేంద్ర, రాష్ట్ర ప్రభుత్వాలు ‘ప్రత్యేక ఆర్థిక మండలి(సెజ్‌) అనే పారిశ్రామిక ప్రాంతాలను నెలకొల్పుతున్నాయి. ఈ సెజ్‌ల్లో ప్రపంచస్థాయి సౌకర్యాలు ఉంటాయి. ఉదా: విద్యుత్‌, నీరు, రోడ్లు, రవాణా, గిడ్డంగులు, విద్య, వినోద సదుపాయాలు.

– సెజ్‌లో కర్మాగారాలను స్థాపించే కంపెనీలు మొదటి 5 సంవత్సరాలపాటు ఎటువంటి పన్ను చెల్లించాల్సిన అవసరం లేదు.

-విదేశీ పెట్టుబడులను ఆకర్షించడానికి ప్రభుత్వం కార్మిక చట్టాలను సడలించింది.

ప్రపంచీకరణ ఎదుర్కొనే సవాళ్లు

– అనేక చిన్న ఉత్పత్తి దారులకు, కార్మికులకు ప్రపంచీకరణ పెను సవాళ్లు సృష్టించింది.

-విదేశీ కంపెనీలు రావడం వల్ల దేశీయంగా ఉన్న చిన్న చిన్న కంపెనీలు కొన్ని మూత పడ్డాయి.

– భారత్‌లో చిన్న ఉత్పత్తిదారులు మార్కెట్లో పోటీకి తట్టుకోవాలంటే 3 అవసరాలున్నాయి. అవి.

ఎ) మెరుగైన రోడ్లు, విద్యుత్‌, నీళ్ల్లు, ముడిసరుకులు, మార్కెటింగ్‌, ఇన్‌ఫర్మేషన్‌ నెట్‌వర్క్​‍
బి) సాంకేతిక పరిజ్ఞానంలో అభివృద్ధి, ఆధునికీకరణ
సి) తక్కువ వడ్డీకి సకాలంలో రుణాల అందుబాటు

– ప్రపంచీకరణ వల్ల విద్య, నైపుణ్యం, సంపద, ఉన్నవాళ్లు కొత్త అవకాశాల వల్ల లాభపడ్డారు.

-ప్రపంచీకరణ వల్ల లాభం పొందని ప్రజలు అధిక సంఖ్యలో ఉన్నారు.

– పునర్నిర్మాణం, అభివృద్ధికి అంతర్జాతీయ బ్యాంక్‌ను (IBRD), అంతర్జాతీయ అభివృద్ధి సంస్థ (IDA) ను కలిపి ప్రపంచ బ్యాంక్‌గా వ్యవహరిస్తారు. ఈ రెండు సంస్థల్లో 170కిపైగా సభ్యదేశాలున్నాయి.

-అమెరికా వంటి దేశాలు ఈసంస్థల పనిని నిర్దేశిస్తాయి.

– ఇందులో అమెరికా ఓటు విలువ -16 శాతం

– జపాన్‌, జర్మనీ, యూకే, ఫ్రాన్స్​‍ వంటి దేశాలు ఒక్కొక్కదానికి 3-6 శాతం ఓటు అధికారం ఉంది.

– పేద దేశాల ఓటు విలువ తక్కువగా ఉంది.

 

ఉత్పత్తి-ఉపాధి

-ఒక దేశంలో ఒక సంవత్సర కాలంలో ఉత్పత్తి చేసిన అన్ని అంతిమ వస్తుసేవల విలువలను స్థూల దేశీయోత్పత్తి తెలియజేస్తుంది.

-స్థూల దేశీయోత్పత్తిని లెక్కించడానికి జోడించిన అదనపు విలువను గానీ లేదా అంతిమ వస్తుసేవల విలువను గానీ పరిగణనలోకి తీసుకుంటారు.

– స్థూల దేశీయోత్పత్తిలో ఉచిత సేవలను పరిగణించరు.

ఉదా: గృహిణి తల్లి సేవలు

భారత్‌లో వివిధ రంగాల ప్రాముఖ్యత

-భారత ఆర్థిక వ్యవస్థను 3 రకాలుగా విభజిస్తారు. అవి
1) ప్రాథమిక రంగం / వ్యవసాయ రంగం
2) ద్వితీయ రంగం / పారిశ్రామిక రంగం
3 తృతీయ రంగం / సేవా రంగం

-ప్రాథమిక రంగంలో వ్యవసాయం, పశుపోషణ, మత్స్​య సంపద, అడవులు, గనుల తవ్వకం మొదలగు అంశాలుంటాయి.

– ద్వితీయ రంగంలో వస్తుతయారీ, నిర్మాణాలు, నీటి పారుదల, విద్యుత్‌, గ్యాస్ సంబంధిత ప్రాజెక్టులు మొదలగు అంశాలుంటాయి.

– తృతీయ రంగంలో అన్ని రకాల వ్యాపార కార్యకలాపాలు, బ్యాంకింగ్‌, బీమా, రవాణా, సమాచారం వ్యక్తిగత సామాజిక సేవలు మొదలైన అంశాలుంటాయి.

-ఒకపుడు అన్ని దేశాల్లో వ్యవసాయ రంగం ప్రధానమైనదిగా ఉండేది.

-పారిశ్రామిక విప్లవం రావటంతో కర్మాగారాలు స్థాపించబడి రంగాల ప్రాముఖ్యత మారింది.

– పారిశ్రామిక విప్లవం రావటం వల్ల పారిశ్రామిక రంగం ప్రధాన రంగం అయింది. ఉత్పత్తి, ఉపాధిల దృష్ట్యా వ్యవసాయ రంగం క్షీణించింది.

-గత 50 సంవత్సరాల్లో అభివృద్ధి చెందిన దేశాల్లో పారిశ్రామిక రంగం నుంచి సేవారంగానికి ప్రాధాన్యత మారుతుంది. మొత్తం ఉత్పత్తి, ఉపాధిలో సేవారంగం ప్రముఖ స్థానంలో ఉంది.

సేవల్లో తిరిగి 3 రకాలున్నాయి.

ప్రజా సామాజిక వ్యక్తిగత సేవలు : ప్రభుత్వ పాలనా యంత్రాంగం దేశ రక్షణ విద్యా, వైద్యం, పశువైద్య కార్యకలాపాలు, ప్రసార మాద్యమాలు, గ్రంథాలయాలు, పురాతన దస్తావేజుల నిర్వహణ, మ్యూజియం, ఇతర సాంస్కృతిక కార్యకలపాలు వంటివి.

ఆర్థిక బీమా స్థిరాస్తి సేవలు : బ్యాంక్‌లు, పోస్టాఫీసు పొదుపు ఖాతాలు, బ్యాంక్‌లు కాని ఆర్థిక కంపెనీ, జీవిత బీమా, సాధారణ బీమా సంస్థలు, భవన విక్రయ కంపెనీలు, దళారుల సేవలు వంటివి.

 

స్థూల దేశీయోత్పత్తిలో వివిధ రంగాల వాటా

1972-73 2015-16
1)వ్యవసాయం 43 % 19%
2) పరిశ్రమలు 22% 28%
3) ప్రజా సామాజిక,వ్యక్తిగత సేవలు 12 % 12%
4) ఆర్థిక బీమా, స్థిరాస్తి సేవలు 08 % 22%
5) వ్యాపారం, హోటళ్లు, రవాణా, ప్రసారాలు 15 % 19%

వ్యాపార, హోటళ్లు, రవాణా ప్రసారాలు

– 43 సం.ల కాలంలో వ్యవసాయ రంగం వాటా గణనీయంగా క్షీణించింది.

-జీడీపీలో పారిశ్రామిక రంగం వాటా కొంచెం పెరిగింది.

-సేవా కార్యాకలాపాల్లోని మూడింటిలో రెండు రంగాల్లో గణనీయమైన వృద్ధి ఉంది.

– 2011 జనాభా లెక్కల ప్రకారం 121 కోట్ల జనాభాలో 46 కోట్ల మంది పనిచేస్తున్నారు.

-దేశంలోని కార్మికులలో సగం మంది వ్యవసాయ రంగంలో ఉండి ఆరింట ఒక వంతు ఉత్పత్తికి మాత్రమే దోహదం చేస్తున్నారు.

– స్ధూల దేశీయోత్పత్తిలో 75 శాతం వాటా వున్న పారిశ్రామిక, సేవా రంగాలు మొత్తం కార్మికుల్లో దాదాపు సగానికి మాత్రమే ఉపాధి కల్పిస్తున్నారు.

– వ్యవసాయ రంగంలో ఉన్న కార్మికులు వారు ఉత్పత్తి చేయగలిగినంతగా చేయటం లేదు.

– భారత వ్యవసాయరంగంలో అవసరమైన దానికంటే ఎక్కువ మంది ఉన్నారని అర్థమవుతుంది.

-వ్యవసాయం నుంచి కొంతమంది తరలి పోయినా ఉత్పత్తి ప్రభావితం కాదు. ఈ విధంగా వ్యవసాయ రంగంలో కార్మికులు అల్ప ఉపాధి కలిగి ఉన్నారు. అల్ప ఉపాధి అంటే అందరూ పనిచేస్తున్నట్లు ఉంటుంది. కానీ ఎవరికీ తమ పూర్తి సామర్థ్యానికి తగినట్టుగా పని ఉండదు

– పనిలేక నిరుద్యోగిగా ఉంటే అది కనబడుతుంది. కానీ ఈ రకమైన అల్ప ఉపాధి ఎవరకీ కనబడదు. అందుకే దీనిని ప్రచ్ఛన్న నిరుద్యోగం అని కూడా అంటారు.

మూడు రంగాల్లో ఉపాధి వాటా    1973-74            2017-18

1) వ్యవసాయం                           74 శాతం 4               4 శాతం
2) పరిశ్రమలు                              11 శాతం               25 శాతం
3) సేవలు                                     15 శాతం               31 శాతం

మూడు రంగాల్లో స్థూల దేశీయోత్పత్తి వాటా (జీడీపీ)

1973-74            2015-16
1) వ్యవసాయం          43 శాతం            19 శాతం
2) పరిశ్రమలు            22 శాతం           28 శాతం
3) సేవలు                   35 శాతం           53 శాతం

వ్యవస్థీకృత, అవ్యవస్థీకృత రంగాల్లో ఉపాధి

 

వ్యవస్థీకృత రంగం

-ఉపాధి షరతులు ఉండి నమ్మకంగా పని ఉండే ప్రదేశాలు లేదా వ్యాపారాలను వ్యవస్థీకృత రంగాలుగా పిలుస్తారు.
– ఇవి ప్రభుత్వం వద్ద నమోదు చేసుకొని కర్మాగారాల చట్టం, కనీస వేతన చట్టం వంటి చట్టాల్లో ఉన్న నియమ నిబంధనలను అనుసరిస్తాయి.
-ఈ రంగంలో పనిచేసే కార్మికులకు ఉద్యోగ భద్రత ఉంటుంది.
– వాళ్లు రోజులో నిర్దారిత గంటలు మాత్రమే పనిచేయాలి. ఎక్కువ పనిచేస్తే అదనపు వేతనం ఉంటుంది.
– జీతంతో కూడిన సెలవు, భవిష్యనిధి (పీఎఫ్‌), వైద్యసౌకర్యాలు, పింఛను మొదలైన ప్రయోజనాలు పొందుతారు.
– ప్రభుత్వ కంపెనీలు, పెద్ద సంస్థల్లో పనిచేసే వాళ్లు వ్యవస్థీకృత రంగంలోకి వస్తారు.
అవ్యవస్థీకృత రంగం
-ఉద్యోగాల స్థాయిలో గానీ, జీతాల స్థాయిలో గానీ నియమిత పద్ధతి, నిబంధనలు లేకుండా ఉన్నదే

అవ్యవస్థీకృత రంగం

l ఈ రంగంలో చిన్న చిన్న సంస్థలు అక్కడక్కడ ఉంటాయి. కానీ ప్రభుత్వ నియంత్రణలో ఉండవు. నియమ నింబంధనలు ఉంటాయి. కానీ ఎవరూ పాటించరు.
-ఉద్యోగులకు జీతం తక్కువ, భద్రతకూడా ఉండదు.
-అధిక శాతం కార్మికులు చాలా తక్కువ వేతనానికి అవ్యవస్థీకృత రంగంలో పనిచేస్తుంటారు.
– గ్రామీణ ప్రాంతాల్లోని భూమి లేని వ్యవసాయ కూలీలు సన్న, చిన్న రైతులు, కౌలుదారులు, చేనేత, కమ్మర, వడ్రంగి. కంసాలి వంటి చేతిపనివారు ఈ రంగంలో ఉపాధి పొందుతున్నారు.
-పట్టణ ప్రాంతంలోని చిన్నతరహా పరిశ్రమలు భవన నిర్మాణం, వ్యాపారం, రవాణా వంటి వాటిలో రోజువారీ కూలీలు, బజారులో అమ్మకాలు చేసేవాళ్లు, బరువులు మోసేవాళ్ళు, చిత్తుకాగితాలు ఏరేవాళ్ళు, బట్టలు కుట్టేవారు వ్యవస్థీకృత కార్మికులు అవుతారు.
– షెడ్యూల్డ్​‍ కులాలు, తెగలు, వెనుకబడిన తరగతులకు చెందిన అధిక శాతం కార్మికులు అవ్యవస్థీకృత రంగంలో ఉన్నారు.
-2004-05లో మొత్తం కార్మికుల్లో 92 శాతం మంది అవ్యవస్థీకృత రంగంలో ఉండి మొత్తం ఉత్పత్తిలో సగానికి దోహదం చేశారు.
-కేవలం 8 శాతం కార్మికులు భద్రతతో కూడిన మంచిఉద్యోగం నుంచి వస్తు సేవల్లో 50 శాతం ఉత్పత్తికి దోహదం చేశారు.

 

వెంకట్‌
ఏకేఆర్‌ స్టడీసర్కిల్‌
వికారాబాద్‌