ఉత్తరార్ధగోళంలో లేని ఆసియా దేశ దీవులేవి..?
– సూర్యకుటుంబ వరుసలో మూడోదిగాను, పరిమాణంలో ఐదోదిగాను ఉన్నదే భూమి. దీని గురించి భూగోళశాస్త్రం వివరించినంతగా మరే శాస్త్రం వివరించదు.
– భోగోళశాస్త్రం ప్రకారం భూమి వివిధ ఆకారాల్లో ఉన్నదనే భావన అభూత కల్పనే. భూమి ఆకారాన్ని ‘జియాయిడ్‌ (Geoid)’ అంటారు.
– ఏ వస్తువైతే భూమి ఆకారం కలిగి ఉందో దాన్ని జియాయిడ్‌ అంటారు.
– ఈ ఆకారంగల వస్తువు మన భూమి తప్ప సృష్టిలో మరొకటి లేదు.
– జాయాయిడ్‌ పూర్తిగా దీర్ఘవృత్తాకారంలో ఉంటుంది.
– అక్షాంశాలపరంగా ఉత్తరార్ధగోళంలో భూభాగం ఎక్కువ. దక్షిణార్ధగోళంలో జలభాగం ఎక్కువ.
– రేఖాంశాలపరంగా పూర్వార్ధగోళంలో భూభాగం ఎక్కువ. పశ్చిమార్ధగోళంలో జలభాగం ఎక్కువ.
– భూమిపై ఏర్పడిన ఖండాలను పరిశీలిస్తే ఇవి ఇంచుమించు త్రిభుజాకారంగా ఉన్నాయి.
ఉదా: పూర్వార్ధగోళంలో ఉన్న ఖండాలు ఆసియా, ఐరోపా (యూరప్‌), ఆఫ్రికా, ఆస్ట్రేలియా
– పశ్చిమార్ధగోళంలో ఉన్న ఖండాలు ఉత్తర అమెరికా, దక్షిణ అమెరికాలు కూడా త్రిభుజాకారంలో ఉన్నాయి.
– భూగోళంపై ఏర్పడిన ఐదు ఖండాల పేర్లు పరిశీలిస్తే అవి.. ఏ ఇంగ్లిష్‌ అక్షరంతో ప్రారంభమవుతుందో అదే అక్షరంతో ముగియడం మన ఖండాల ప్రత్యేకత.
ఉదా: ఆసియా, యూరప్‌, అంటార్కిటిక, ఆస్ట్రేలియా
– ఖండాలను వాటి స్థితిగతులను అనుసరించి మూడు భాగాలుగా చేశారు. అవి.. త్రిఖండ నేల (ఆసియా, ఆఫ్రికా, యూరప్‌), ద్విఖండ నేల (ఉత్తర, దక్షిణ అమెరికాలు), ఏకఖండ నేల (ఆస్ట్రేలియా)
– వీటిలో పెద్దది ఆసియా. చిన్నది ఆస్ట్రేలియా
ఖండాలు
– మహాసముద్రాలను వేరుచేస్తూ ఏర్పడిన భూభాగాలు ఖండాలు.
– విస్తీర్ణంపరంగా ఖండాలు.. ఆసియా, ఆఫ్రికా, ఉత్తర అమెరికా, దక్షిణ అమెరికా, అంటార్కిటికా, యూరప్‌, ఆస్ట్రేలియా
ఆసియా
– ప్రపంచంలో ఇది అత్యధిక జనాభాగల ఖండం
– ఇది అత్యధిక వైశాల్యంగల ఖండం
– ఎత్తయిన పర్వతాలు, లోతైన ప్రాంతాలుగల ఖండం
– ఈ ఖండంలో 50 దేశాలు ఉన్నాయి. దీనిలో మూడు దేశాలు రష్యా, కజకిస్థాన్‌, టర్కీ యూరప్‌ ఖండ భూభాగంలో సాంకేతికంగా ఉన్నాయి.
సరిహద్దులు
– ఉత్తరాన ఆర్కిటిక్‌ మహాసముద్రం
– తూర్పున పసిఫిక్‌ మహాసముద్రం (బేరింగ్‌ జలసంధి వరకు)
– దక్షిణాన హిందూ మహాసమద్రం
– పశ్చిమాన యూరల్‌ పర్వతాలు, కాకసస్‌ పర్వతాలు, కాస్పియన్‌ సముద్రం, నల్లసముద్రం, మధ్యదరా సముద్రం
– నైరుతిన ఎర్ర సముద్రం ఉన్నాయి.
– మధ్యదరా సముద్రం, నల్ల సముద్రాలు ఆసియా-యూరప్‌ ఖండాలను వేరుచేస్తున్నాయి.
– ఎర్ర సముద్రం (సూయజ్‌ కాలువ) ఆసియా-ఆఫ్రికా ఖండాలను వేరుచేస్తున్నది.
– కాకసస్‌ పర్వతాలు, యూరల్‌ పర్వతాలు, కాస్పియన్‌ సముద్రం, యూరల్‌ నది రెండు ఖండాల్లో కూడా విస్తరించి ఉంది.
– వీటి సరిహద్దులు రష్యా, కజకిస్థాన్‌, అజర్‌ బైజాన్‌, జార్జియా, టర్కీ దేశాలతో ఉన్నాయి. అందువల్ల ఇవి రెండు ఖండాల్లో విస్తరించాయి.
– అర్మేనియా, సైప్రస్‌ దేశాలు భౌగోళికంగా ఆసియాలో ఉన్నాయి. కానీ రాజకీయంగా, సాంస్కృతికంగా మాత్రమే యూరప్‌లో భాగంగా ఉన్నాయి.
ఉనికి
– అక్షాంశాల దృష్ట్యా- ఉత్తరార్ధగోళంలో 100 దక్షిణ అక్షాంశాల నుంచి 800 ఉత్తర అక్షాంశాలు
– రేఖాంశాల దృష్ట్యా- పూర్వార్ధగోళంలో 250 తూర్పు రేఖాంశాల నుంచి 1700 పశ్చిమ రేఖాంశం వరకు విస్తరించింది.
జనాభా
– ప్రపంచంలో ఆసియా ఖండం అత్యధిక జనాభాగలది.
– ఆసియా ఖండ జనాభా 4.54 బిలియన్లు
– ప్రపంచ జనాభాలో ఆసియా ఖండ జనాభా 60 శాతం ఉంది.
– ఆసియాలో అత్యధిక జనాభాగల దేశాలు: 1) చైనా (1.43 బిలియన్లు) భారతదేశం (1.36 బిలియన్లు). (2019, సెప్టెంబర్‌ 12 యూఎన్‌ అంచనాల ప్రకారం)
– ప్రపంచ జనాభాలో చైనా జనాభా 18.29 శాతంగా ఉంది. భారతదేశ జనాభా 17.71 శాతంగా ఉంది.
– ప్రపంచ జనాభాలో చైనా, భారతదేశాల జనాభానే 36 శాతం వరకు ఉంది.
– ఇవి ప్రపంచంలో అత్యధిక జనాభాగల మొదటి, రెండు దేశాలు. మూడోది ఇండోనేషియా (0.27 బిలియన్లు)
అత్యల్ప జనాభాగల దేశాలు
1) బ్రూనై- 4 లక్షల 34 వేలు
2) మాల్దీవులు- 4 లక్షల 44 వేలు
3) భూటాన్‌- 7 లక్షల 63 వేలు
– జనసాంద్రత (148 Per km2)
నోట్‌: ఆసియా ఖండంలోని తూర్పు చివరి ప్రాంతం డెజన్యావో అగ్రం (సైబీరియా), పశ్చిమ చివరి ప్రాంతం బాబా అగ్రం (టర్కీ)
– ఆసియా ఖండంలోని ఉత్తర చివరి ప్రాంతం- తిమోర్‌
– ఆసియా ఖండంలో ఇంతవరకు ఏ దేశ ఆధీనంలో లేని దేశం (వలస రాజ్య స్థాపన జరగని దేశం) థాయిల్యాండ్‌
– ఆసియా ఖండంలో ఎత్తయిన ప్రాంతం- ఎవరెస్ట్‌ శిఖరం (8848 మీ.) ఇది నేపాల్‌లో ఉంది. ఇది ప్రపంచంలో భూఉపరితలంపై ఎత్తయిన శిఖరం.
– ఆసియా ఖండం పర్వతాలకు పుట్టినిల్లు.
– ఆసియా ఖండంలో లోతైన సముద్రం మృత సముద్రం (డెడ్‌ సీ). ఇది జోర్డాన్‌లో ఉంది. ఇది ప్రపంచంలో అత్యంత లోతైన సముద్రం.
– ప్రపంచంలో అతిపెద్ద భూపరివేష్టిత దేశం మంగోలియా
– ప్రపంచంలో ఎత్తయిన పీఠభూమి పామీర్‌/టిబెట్‌ పీఠభూమి. ఇది ఆసియాలోని టిబెట్‌ ప్రావిన్స్‌లో ఉంది.
ప్రత్యేకతలు
– ప్రపంచంలో జనాభా పరంగా పెద్దదేశం- చైనా
– విస్తీర్ణపరంగా 4వ పెద్ద దేశం- చైనా
– ప్రపంచంలో అధికజనాభాగల రెండో దేశం- భారత్‌
– సూర్యుడు మొదట ఉదయించే దేశం- జపాన్‌ (నిప్పన్‌)
– ప్రపంచంలో అతితక్కువ తీరరేఖ గల దేశం- జోర్డాన్‌
– ప్రపంచంలో అధికంగా ఆటవస్తువులను ఉత్పత్తి చేసే దేశం- హాంకాంగ్‌
– హిందూమహాసముద్రపు ‘అశ్రునీటి బిందువు’- శ్రీలంక
– పవిత్రభూమి- జెరూసలేం
– ల్యాండ్‌ ఆఫ్‌ వైట్‌ ఎలిఫెంట్స్‌- థాయ్‌లాండ్‌
– ల్యాండ్‌ ఆఫ్‌ థౌజెండ్స్‌ ఎలిఫెంట్స్‌- లావోస్‌
– ల్యాండ్‌ ఆఫ్‌ మార్నింగ్‌ కామ్‌- కొరియా
– ల్యాండ్‌ ఆఫ్‌ థండర్‌ డ్రాగెన్‌- భూటాన్‌
– ల్యాండ్‌ ఆఫ్‌ గోల్డెన్‌ పగోడా- మయన్మార్‌
– ఫర్‌బిడెన్‌ సిటీ- లాసా (టిబెట్‌)
– సిటీ ఆఫ్‌ అరేబియన్‌ నైట్స్‌- బాగ్దాద్‌ (ఇరాక్‌)
– హిమాలయాల రాజ్యం
– నేపాల్‌ ముఖ్యమైన భూస్వరూపాలు
మైదానాలు
– సైబీరియా మైదానం: ఇది రష్యాలో ఉంది. యూరాల్‌ పర్వతాల నుంచి పసిఫిక్‌ మహాసముద్రం వరకు విస్తరించి ఉంది.
– చైనా మైదానం: ఇది హొయాంగ్‌హో, యాంగ్‌ట్సికియాంగ్‌, సికియాంగ్‌ నదుల మధ్య ఉంది.
– మెసపటోమియా మైదానం: ఇది ఇరాక్‌లో ఉన్నది. టైగ్రిస్‌, యూప్రటిస్‌ నదుల మధ్య ఉన్నది.
– ఐరావతి మైదానం: ఇది మయన్మార్‌లో ఉన్నది.
– గంగా-సింధు మైదానం: ఇది భారతదేశంలో ఉన్నది. ప్రపంచంలో అతి విశాలమైన ఒండ్రుమట్టితో కూడినది.
– మెకాంగ్‌ నది మైదానం: ఇది ఆగ్నేయాసిలో ఉన్నది.
– తురానియన్‌ మైదానం: ఇది కజకిస్థాన్‌, ఉజ్బెకిస్థాన్‌ దేశాల్లో ఆముదార్య, సిరిదార్య నదుల మధ్య ఉన్న మైదానం. ఇవి ప్రపంచంలో మొదట అనుసంధానం చేసిన నదులు.
ఆసియాఖండంలోని దేశాలు-రాజధానులు తూర్పు ఆసియా దేశాలు-8
– జపాన్‌- టోక్యో
– ఉత్తరకొరియా- ప్యాంగ్‌యాంగ్‌
– దక్షిణ కొరియా- సియోల్‌
– చైనా- బీజింగ్‌
– తైవాన్‌- తైపీ
– హాంకాంగ్‌- విక్టోరియా
– మాకు- చైనా స్వతంత్రప్రాంతం
– మంగోలియా- ఉలాన్‌బాటర్‌
ఆగ్నేయాసియా దేశాలు- 11
– ఇండోనేషియా- జకార్తా
– వియత్నాం- హనోయి
– థాయ్‌లాండ్‌- బ్యాంకాక్‌
– సింగపూర్‌- సింగపూర్‌
– మలేషియా- కౌలాలంపూర్‌
– ఫిలిప్పీన్స్‌- మనీలా
– కాంబోడియా- నామ్‌పెన్హ్‌
– మయన్మార్‌- నేపిడా
– లావోస్‌- వియన్‌టియన్‌
– బ్రూనై- బండర్‌ సెరీ బెగవాన్‌
– తిమోర్‌ లెస్టి (తూర్పు తిమోర్‌)- దిలీ
భారత ఉపఖండ దేశాలు- 7
– బంగ్లాదేశ్‌- ఢాకా
– భూటాన్‌- థింపూ
– భారత్‌- న్యూఢిల్లీ
– మాల్దీవులు- మాలె
– నేపాల్‌- కఠ్మాండూ
– పాకిస్థాన్‌- ఇస్లామాబాద్‌
– శ్రీలంక- కొలంబో
పశ్చిమాసియా దేశాలు-23
– యెమెన్‌- సనా
– ఒమన్‌- మస్కట్‌
– యునైటెడ్‌ అరబ్‌ ఎమిరేట్స్‌- అబుధాబీ
– ఆఫ్ఘనిస్థాన్‌- కాబూల్‌
– సౌదీఅరేబియా- రియాద్‌
– కువైట్‌- కువైట్‌
– ఇరాక్‌- బాగ్దాద్‌
– ఇరాన్‌- టెహ్రాన్‌
– జోర్డాన్‌- అమ్మాన్‌
– సిరియా- డెమాస్కస్‌
– టర్కీ- అంకారా
– బహ్రెయిన్‌- మనామా
– అర్మేనియా- యెరివాన్‌
– జార్జియా- టిబిలిసి
– అజర్‌ బైజాన్‌- బాకు
– కిర్గిజ్‌స్థాన్‌- బిష్కెక్‌
– కజకిస్థాన్‌- ఆస్థానా
– తుర్కుమెనిస్థాన్‌- అష్‌గబట్‌
– ఇజ్రాయెల్‌- టెల్‌అవిన్‌
– లెబనాన్‌- బీరుట్‌
– ఉజ్బెకిస్థాన్‌- తాష్కెంట్‌
– తజకిస్థాన్‌- దుషాన్చి
– సైప్రస్‌- నికోసియా
– రష్యా- మాస్కో
విస్తీర్ణం
– ఈ ఖండం విస్తీర్ణం 44.25 మిలియన్‌ చదరపు కిలోమీటర్లు. ఇది ప్రపంచ విస్తీర్ణంలో సుమారు 30 శాతం ఆక్రమిస్తున్నది.
అత్యధిక వైశాల్యంగల ఆసియా దేశాలు
– రష్యా (17.07 మి. చ.కి.మీ.)- ఇది ప్రపంచంలో అత్యధిక వైశాల్యంగల దేశం.
– చైనా (9.5 మి. చ.కి.మీ.)- ఇది ప్రపంచంలో అత్యధిక వైశాల్యంగల నాలుగో దేశం.
– భారతదేశం (3.28 మి. చ.కి.మీ)- ఇది ప్రపంచంలో అత్యధిక వైశాల్యంగల ఏడో దేశం.
– అత్యల్ప వైశాల్యంగల దేశం: మాల్దీవులు 300 చ.కి.మీ.
నోట్‌: ఆసియా ఖండం మధ్యగుండా 900 రేఖాంశం వెళ్తున్నది.
– ఈ ఖండంగుండా భూమధ్యరేఖ (00 అక్షాంశం) దక్షిణ, ఆగ్నేయంగా వెళ్తున్నది.
– 23 1/20 ఉత్తర అక్షాంశమైన కర్కటరేఖ ఈ ఖండంగుండా వెళ్తున్నది.
– 66 1/20 ఉత్తర అక్షాంశమైన ఆర్కిటిక్‌ వలయం ఈ ఖండంగుండా వెళ్తున్నది.
– భూమధ్యరేఖ వెళ్లే ఆసియా ప్రాంతాలు: ఇండోనేషియాలోని బోర్నియా, సుమత్రా, సులవేసి (సెలిబస్‌ దీవులు)
నోట్‌: ఇండోనేషియా కొన్ని దీవులు తప్ప మిగతా ఆసియా ఖండమంతా ఉత్తరార్ధగోళంలోనే ఉంది.
– భూమధ్యరేఖకు దగ్గరగాగల నగరం సింగపూర్‌
– కర్కటరేఖ వెళ్తున్న ఆసియా దేశాలు: తైవాన్‌, చైనా, మయన్మార్‌, బంగ్లాదేశ్‌, భారతదేశం, ఒమన్‌, యూఏఈ, సౌదీఅరేబియా
ఆర్కిటిక్‌ వలయంలోని ఆసియా దేశం: రష్యా
