lichen used in Biryani | బిర్యానీలో ఉపయోగించే లైకేన్ ఏది?
బెసిడియోమైసిటిస్
-దీనిలోని పుట్టగొడుగులు (Mush rooms), బ్రాకెట్ ఫంగై/పఫ్బాల్స్ వీటన్నిటిని కలిపి సాధారణంగా క్లబ్ఫంగై (Club Fungi) అంటారు.
-ఇవి మట్టి, దుంగలు (logs), చెట్టు మోదులు (tree stumps) సజీవ మొక్కల శరీరాల్లో పరాన్నజీవులుగా పెరుగుతాయి.
-వీటిలో లైంగిక అవయవాలు ఉండవు (కానీ శిలీంధ్ర తంతువుల/కణాల సంయోగం ద్వారా ప్లాస్మోగమీ జరుగుతుంది)
ఉదాహరణలు
ఎ. పక్సీనియా – కుంకుమ తెగులు శిలీంధ్రం
బి. యుస్టిలాగో – కాటుక తెగులు శిలీంధ్రం
సి. పాలీపోరస్ – బ్రాకెట్ శిలీంధ్రం
డి. లైకోపెర్డాన్ – పఫ్బాల్
ఇ. పుట్ట గొడుగులు (Mushrooms)- వీటి పెంపకాన్ని మష్రూమ్ కల్చర్ అంటారు. ఇవి స్థూలకాయులకు ముఖ్యమైన ఆహారం. ఎందుకంటే వీటిలో కొలెస్టిరాల్, కార్బోహైడ్రేట్లు తక్కువగా ఉండి ప్రొటీన్స్, మినరల్స్, విటమిన్లు, పీచు ఎక్కువగా ఉంటాయి.
-ఆహారంగా తీసుకునే పుట్టగొడుగులు- అగారికస్ జాతులు (అగారికస్ బైస్పోరస్ అనే పుట్టగొడుగును ఎక్కువగా ఉపయోగిస్తారు)
-విషపూరిత పుట్టగొడుగులు- Toad stools/ అమానిటా జాతులు. వీటిలో మస్కరైన్ కాప్రాయిన్, సీలోసైబిన్ అనే విషపదార్థాలు ఉంటాయి.
డ్యుటిరోమైసిటిస్
-వీటిని ఇంపర్ఫెక్ట్ ఫంగై (Imperfect Fungi) అని పిలుస్తారు.
ఉదాహరణలు
ఎ. ఆల్టర్నేరియా- మాడు వ్యాధిని కలుగజేస్తుంది.
బి. కొల్లెటోట్రైకమ్- చెరుకులో ఎర్రకుళ్లు తెగులును కలుగజేస్తుంది.
సి. ట్రైకోడెర్మా
లైకేన్లు (Lichens)
-వీటి అధ్యయనాన్ని లైకెనాలజీ అంటారు.
-ఒక శైవలం, ఒక శిలీంధ్రం సన్నిహితంగా కలిసి ఉండటం వల్ల ఏర్పడిన మొక్కలను లైకేన్స్ అంటారు.
-లైకేన్ల దేహాన్ని థాలస్ అంటారు. దీనిలో శైవల భాగస్వా మిని పైకోబయాంట్ అని, శిలీంధ్ర భాగస్వామిని మైకోబ యాంట్ అని పిలుస్తారు.
-భారతదేశ ప్రముఖ లైకెన్ శాస్త్రవేత్త- అవస్థ పట్వర్ధన్.
-ఉమ్మడి ఆంధ్రప్రదేశ్ ప్రముఖ లైకేన్ శాస్త్రవేత్త- ఆచార్య మనోహరాచారి.
-లైకేన్లలోని శిలీంధ్రభాగస్వాములు ఆస్కో, బెసిడియో, డ్యుటిరో మైకోటినాకు చెందినవి.
-లైకేన్లలోని శైవల భాగస్వాములు క్లోరోఫైసీ, సయనోఫైసీ తరగతికి చెందినవి.
-లైకేన్లను కాలుష్య సూచికలుగా ఉపయోగిస్తారు.
-చెట్ల బోదెలు, బెరడులపై పెరిగే లైకేన్లను కార్టికోలస్ అని, కలపపై పెరిగే లైకేన్లను లిగ్నికోలస్ అని, భూమి మీద పెరిగే లైకేన్లను టెరికోలస్ అని, రాళ్లపై పెరిగే లైకేన్లను సాక్సికోలస్ అని అంటారు.
లైకేన్ల ఉపయోగాలు
-వీటిని ఆమ్లాలు, క్షారాలను గుర్తించడానికి వినియోగించే లిట్మస్ పేపర్ తయారీకి ఉపయోగిస్తారు.
-కాలుష్య సూచికలుగా, జీవ సూచికలుగా ఉపయోగిస్తారు.
-అంబెల్లి కేరియా అనే లైకేన్ను కామెర్ల వ్యాధి చికిత్సలో ఉపయోగిస్తారు.
-బిర్యానీ వంటి ఆహార పదార్థాల్లో ఫార్మీలియా అనే లైకేన్ను రాక్ఫ్లవర్గా, సుగంధ ద్రవ్యాలుగా వాడుతారు.
-దగ్గుమందు తయారీలో ఆస్నియా అనే లైకేన్ను, రేబిస్ నివారణలో పెల్టిజెరాకానినా అనే లైకేన్ను వాడుతారు.
బ్రయోఫైటా
-ఈ మొక్కలను లివర్వర్ట్లు, హార్న్వర్ట్లు, మాస్లు అంటారు.
-ఈ మొక్కల గురించిన అధ్యయనాన్ని బ్రయాలజీ అంటారు.
-ఈ మొక్కలను వృక్షరాజ్యపు ఉభయచరాలు (Amphi-bians of the plant kingdom) అంటారు. కారణం ఇవి నీటిలోనూ, తడిసిన నేలపైన పెరుగుతాయి.
-ఈ మొక్కలకు అధిక జలధానశక్తి ఉండటంవల్ల ఇవి ఉన్న ప్రదేశంలో నీటి లభ్యత ఎక్కువగా ఉంటుంది.
-ఇవి మొట్టమొదటి నేలయుత మొక్కలు.
-ఈ మొక్కల్లో మొదటగా లైంగిక అవయవాలు ఏర్పడ్డా యి. పురుషలైంగిక అవయవాన్ని ఆంథరీడియం, స్త్రీ లైంగిక అవయవాన్ని ఆర్కిగోనియం అంటారు.
-వీటి జీవితచక్రంలో సంయోగబీజద దశ- ఏకస్థితికం,
– సిద్దబీజద దశ- ద్వయస్థితికం అనే రెండు ఏకాంతర
– దశలు ఉన్నాయి.
-ఈ మొక్కల్లో మొదటిసారిగా పిండం ఏర్పడింది (పిండయుత మొక్కలు).
-ఈ మొక్కలకు నిజమైన వేర్లు, కాండాలు, పత్రాలు ఉండవు. ఈ మొక్కలకు వేరులాంటి మూల తంతువులు, పత్రం లాంటి పిల్లాయిడ్లు (పత్రాభాలు), కాండం లాంటి కాలాయిడ్లు (కాండాభాలు) ఉంటాయి.
-ఈ మొక్కల శరీరం మృదు కణజాలాన్ని కలిగి ఉంటుంది.
-వీటిని హెపాటికాప్సిడా (లివర్ వర్ట్లు), ఆంథోసెరటాప్సి డా (హార్న్వర్ట్లు), బ్రయాప్సిడా (మాస్లు) అనే మూడు తరగతులుగా విభజించవచ్చు.
హెపాటికాప్సిడా (లివర్వర్ట్లు)
-వీటిని కాలేయాకృతి మొక్కలు అంటారు.
ఉదా: రిక్సియా, మార్కాన్షియా
ఆంథోసిరటాప్సిడా (హార్న్వర్ట్లు)
ఇవి కొమ్ము ఆకృతిలో ఉంటాయి.
ఉదా: ఆంథోసిరాస్
ఆంథోసిరటాప్సిడా (హార్న్వర్ట్లు)
బ్రయాప్సిడా (మాస్లు)
-ఈ మొక్కలు నేలపై దళసరిగా పెరుగుతాయి.
ఉదా: ఫునేరియా (Cord moss), పాలీట్రైకం (Haircap moss), స్ఫాగ్నం (Peat moss)
బ్రయోఫైట్ల ఆర్థిక ప్రాముఖ్యత
-స్ఫాగ్నం అనే మాస్ మొక్కలను ఇంధనంగా వాడుతారు.
-మాస్ మొక్కలు లైకేన్లతో కలిసి బండరాళ్లపై సహనివేశానికి తోడ్పడే మొదటి జీవులు (జీవావరణ అనుక్రమంలో తోడ్పడుతాయి).
-మాస్ మొక్కలు మృత్తిక ఉపరితలంపై ఒక మందమైన చాపవంటి నిర్మాణంగా ఏర్పడి వాన ప్రభావాన్ని తగ్గించి మృత్తిక క్రమక్షయాన్ని నివారిస్తాయి.
టెరిడోఫైటా
-క్లబ్మాస్లు, హార్స్టెయిల్స్, ఫెర్న్లు మొదలైనవి టెరిడోఫైటా మొక్కలు.
-ఈ మొక్కల గురించిన అధ్యయనాన్ని టెరిడాలజి అంటారు. వీటిని అలంకరణ కోసం పెంచుతారు.
-వీటిని వృక్షరాజ్యపు సరీసృపాలు/పాములు (Snakes/ Reptiles of the plant kingdom) అంటారు.
-ఇవి నాళికా కణజాలాలను (Vascular tissues) కలిగిన మొదటి మొక్కలు. అంటే దారువు (Xylem), పోషక కణజాలం (Phlome) కలిగిన మొదటి మొక్కలు.
-దారువు- వేర్లు పీల్చుకున్న నీటిని, ఖనిజ లవణాలను మొక్కలోని ఇతర భాగాలకు సరఫరా చేస్తుంది.
-పోషక కణజాలం- పత్రంలో తయారైన పిండి పదార్థా లు/పోషక పదార్థాలు/ఆహారపదార్థాలను మొక్కలోని ఇతర భాగాలకు సరఫరా చేస్తుంది.
-ఇవి మొదటి నిజమైన నేలయుత మొక్కలు.
-ఈ మొక్కలు నిజమైన వేర్లు, కాండం, పత్రాలను కలిగి ఉంటాయి.
ఉదా:
-సైలోటం, లైకోపోడియం
-సెలాజినెల్లా, ఈక్విజిటం (Horse Tail)
-డ్రయోప్టెరిస్, టెరిస్, ఎడియాంటం (Walking Fern)
-మార్సీలియా, అజోల్లా, సాల్వీనియా (వీటిని Water Ferns అంటారు).
-అజొల్లా (వరి పొలాల్లో జీవ ఎరువుగా ఉపయోగిస్తారు)
పుష్పించే మొక్కలు (Phenerogams)
-ఈ మొక్కల్లో పుష్పాలు, ఫలాలు (ఆవృత బీజాల్లో), విత్తనాలు ఉంటాయి.
-వీటిని బీజయుత మొక్కలు (Spermatophytes) అంటారు.
-వీటిని రెండు రకాలుగా వర్గీకరించవచ్చు. అవి వివృత బీజాలు, ఆవృతబీజాలు (Angeosperms).
వివృత బీజాలు
-నగ్నంగా ఉండే అండాలు ఉన్న మొక్కలను వివృత బీజాలు (Gymnosperms) అంటారు.
-ఈ మొక్కల్లో విత్తనాలు ఫలంలో కాకుండా మొక్క బహిర్గత భాగాలకు అతికి ఉంటాయి. వాటిలో ఫలాలు ఏర్పడకపోవడమే దీనికి కారణం.
-ఇవి ఎక్కువగా సమశీతోష్ణ ప్రాంతాలు, పర్వత ప్రాంతాల్లో పెరుగుతాయి (హిమాలయాల్లో).
-ఇవి అత్యంత ఎత్తుకు పెరిగే మొక్కలు. ఈ మొక్కల్లో ఏర్పడే పుష్పాలను శంఖులు (Cones) అంటారు.
-వీటిలో అంకురచ్చదం ఏకస్థితికంగా ఉంటుంది.
-ఈ మొక్కల పోషక కణజాలంలో సహకణాలు ఉండవు. వీటికి బదులుగా అల్బుమీనస్ కణాలు ఉంటాయి.
ఉదాహరణలు:
-ఎ. సైకస్- దీని అండం వృక్ష సామ్రాజ్యంలో అతిపెద్దది.
– ఇది తిరుపతి కొండల్లో కనబడే ఒక మొక్క.
-బి. పైనస్- ఈ మొక్క కాండాన్ని పేపర్ తయారీకి వాడు తారు.
-ఈ మొక్క కాండంలో ఉండే రెసిన్ నాళాల నుంచి టర్పెంటైన్ అనే పదార్థం లభింస్తుంది. దీనిని వార్నిష్ తయారీలో వాడుతారు.
– సి. నీటం
-డి. గింగో(Ginkgo)- ఇది సజీవ శిలాజ మొక్క.
-ఈ. సాలిక్స్/విల్లో- దీనిని క్రికెట్ బ్యాట్లు, హాకీ హ్యండిల్ తయారీకి వాడుతారు.
-ఎఫ్. సికోయ( Red wood tree)- ఇది ప్రపంచంలోనే అత్యంత ఎత్తయిన మొక్క.
-జి. దేవదారు(సిడ్రస్)- దీని కలపను రైల్వేస్లీపర్స్ తయారీకి వాడతారు.
-హెచ్. టాక్సస్-ఈ మొక్క కాండం నుంచి టాక్సాల్ అనే క్యాన్సర్ వ్యతిరేక రసాయన పదార్థం లభిస్తుంది.
RELATED ARTICLES
Latest Updates
దేశంలో ‘జీవన వీలునామా’ నమోదు చేసిన మొదటి హైకోర్టు?
క్యారెట్ మొక్క ఎన్ని సంవత్సరాలు జీవిస్తుంది?
ప్రపంచ ప్రసిద్ధి అగాధాలు – ఐక్యరాజ్యసమితి లక్ష్యాలు
అణు రియాక్టర్లలో న్యూట్రాన్ల వేగాన్ని తగ్గించేందుకు ఉపయోగించే రసాయనం?
దేశాల అనుసంధానం.. వాణిజ్య అంతఃసంబంధం
కణ బాహ్య జీర్ణక్రియ
ఇంటి పని వద్దన్నవారు.. స్వీయ శిక్షణ ఉండాలన్నవారు
జీవావరణ వ్యవస్థకు కావలసిన మూలశక్తి దారులు?
మౌజియన్ అనే గ్రీకు పదానికి అర్థం?
సమాజ మేధో కేంద్రాలు.. నాగరికతకు చిహ్నాలు