Indian History | స్వతంత్ర కాంక్ష… అతివాద చైతన్య ఉద్యమాలు
గోపాలకృష్ణ గోఖలే
- బిరుదులు: జాతీయోద్యమ పితామహుడు
- దేశభక్తుల్లో రారాజు
- ఎం.హెచ్‌ సోక్రటీస్‌
పత్రికలు : రాష్ట్ర సభ సమాచార్‌
2) సుధారణ్‌
3) క్వార్టర్లీ
సంస్థలు: సర్వెంట్స్‌ ఆఫ్‌ ఇండియన్‌ సొసైటీ, దక్కన్‌ సభ. - 1911లో బ్రిటిష్‌వారితో ఉచిత విద్యను కొరారు.
- ఇతడు గాంధీకి రాజకీయ గురువు. కమర్షియల్‌ కీపర్‌గా పేరు గాంచెను.
సురేంద్రనాథ్ బెనర్జీ
- బిరుదులు: దేశోత్తమ, ఇండియన్‌ సిసిరో, ఇండియన్‌ డెమస్తనీస్‌, జాతి గురు.
- పత్రిక: బెంగాలి
- పుస్తకం : ది నేషన్‌ ఇన్‌ ది మేకింగ్‌
- ఇతడు నాయకత్వం వహించిన ఉద్యమం – వందేమాతరం / స్వదేశీ ఉద్యమం
- 1902లో జరిగిన అహ్మదాబాద్‌, 1895లో జరిగిన పుణె భారత జాతీయ కాంగ్రెస్‌ సమావేశాలకు అధ్యక్షత వహించాడు .
- కె.కె. మిశ్రా పత్రిక అయిన సంజీవనిలో Bycott/ బహిష్కరణ అనే పదాన్ని మొదటిసారి వాడారు.
అబుల్ క‌లాం ఆజాద్
- ఇతడు నవంబర్‌ 11న మక్కాలో జన్మించాడు.
- పత్రికలు : ఆల్హిలాల్‌, బిల్హిలాల్‌, ఆల్‌ బలాద్‌
- పుస్తకం: ‘ఇండియా విన్స్‌ ఫ్రీడం’
- ఇతడు నవంబర్‌ 11న జన్మించాడు. ఇతడు భారతదేశ మొదటి విద్యాశాఖ మంత్రి. అందుకే నవంబర్‌ 11న జాతీయ విద్యా దినం జరుపుకొంటారు.
ఫిరోజ్‌షా మెహతా
- బిరుదులు: సర్‌, మకుటం లేని బొంబాయి మహారాజు
- పత్రిక: బొంబాయి క్రానికల్‌
- ఇతడు బొంబాయి యూనివర్సిటీకి 1915 లో వైస్‌ చాన్స్‌లర్‌గా పనిచేశారు.
అతివాదులు (1905-1919)
లక్ష్యాలు : 1) బహిష్కరణ 2) స్వరాజ్‌ 3) ఉత్సవాలు, ఊరేగింపులు
బాల‌గంగాధ‌ర్ తిల‌క్
- మహారాష్ట్రలోని రత్నగిరి అనే గ్రామంలో 1856 చిత్‌పవన్‌ అనే బ్రాహ్మణ కుటుంబంలో జన్మించాడు
- బిరుదులు: భారత అశాంతి జనకుడు
2) లోకమాన్య. 3) అలజడి పితామహుడు
4) భారతదేశ మకుటంలేని మహారాజు - పత్రికలు : మరాఠీ (ఇంగ్లిష్‌), కేసరి (మరాఠీ)
- గ్రంథాలు: గీతా రహస్యం, ఆర్కిటిక్‌ హోమ్‌ ఆఫ్‌ వేదాస్‌
- 18 లాఠీ క్లబ్‌లను ఏర్పాటు చేసెను. వీటినే ‘అఘఖానా’లు అంటారు.
- ఆర్యులు – ఆర్కిటిక్‌ ప్రాంతాల నుంచి వచ్చారన్నారు.
- 1893లో గణేష్‌ ఉత్సవాలు, 1895లో శివాజీ ఉత్సవాలు నిర్వహించారు.
- 1897లో ర్యాండ్‌ కమిషన్‌ (ప్లేగు వ్యాధిపై వేసిన కమిషన్‌) అధ్యక్షుడు ర్యాండ్‌ను హత్య చేశారు.
- దీంతో ఇతన్ని బర్మాలోని మాండలే జైలులో 18 నెలలు బంధించారు.
- రెండోసారి 1908-14 వరకు దేశ ద్రోహచర్య కింద బర్మాలోని మాండలే జైలులో 6 సంవత్సరాలు బంధించారు.
- 1915-16 మధ్య కాలంలో హోమ్‌రూల్‌ లీగ్‌ను ప్రారంభించారు.
- దీనికి అధ్యక్షుడు జోసెఫ్‌ బాప్టిస్ట్‌, కార్యదర్శి- ఎ. సి. కెట్కర్‌. దీని హెడ్‌ ఆఫీస్‌ ముంబైలో ఉంది.
- ఇతని నినాదాలు – ‘స్వరాజ్యం నా జన్మహక్కు- దాన్ని సాధించి తీరుతా’
- కాంగ్రెస్‌ సంవత్సరానికి ఒకసారి కప్పల్లా అరిస్తే ఏమీ సాధించలేరు.
లాలా ల‌జ‌ప‌తిరాయ్
- ఇతడు పంజాబ్‌లో 1865లో జన్మించారు.
- బిరుదులు: పంజాబ్‌ కేసరి share-e-punjab
- పత్రికలు: పంజాబీ, పీపుల్స్‌, వందేమాతరం
- పుస్తకాలు: Unhappy India, Aray Samaj
- నినాదాలు: ఆర్యసమాజం నా తల్లి, వైదిక ధర్మం నాతండ్రి
- 1927లో సైమన్‌ కమిషన్‌కు వ్యతిరేకంగా లాహోర్‌లో తిరుగుబాటు చేశారు. ఆ సందర్భంగా పోలీసులు జరిపిన లాఠిచార్జీ, కాల్పుల్లో లాల్‌ మరణించాడు. ఈ కాల్పులు జరిపించిన వాడు సాండర్స్‌.
- దీనికి వ్యతిరేకంగా భగత్‌సింగ్‌, సుఖ్‌దేవ్‌, రాజ్‌గురు చంద్రశేఖర్‌ ఆజాద్‌లు సాండర్స్‌ను హత్య చేశారు. దీనినే లాహోర్‌ కుట్ర అంటారు.
బిపిన్ చంద్రపాల్
- ఇతడు గొప్పవక్త. ఇతడు బెంగాల్‌ వాసి
- బిరుదులు 1) బెంగాల్‌ డాన్టన్‌
- 2) విప్లవకారుల పితామహుడు
- పత్రికలు-వందేమాతరం, న్యూ ఇండియా, ఇండిపెండెంట్‌, పారదర్శక్‌
- ఇతడు వందేమాతర కాలంలో తెలుగు రాష్ర్టాలను సందర్శించాడు. ఇతని ప్రసంగాన్ని (స్పీచ్‌) తెలుగులో అనువదించింది. – చిలకమర్తి లక్ష్మీనర్సింహం
అర‌బిందో ఘోష్
- బిరుదు – స్వామి
- పత్రికలు – వందేమాతరం, ఆర్య
- పుస్తకాలు: సావిత్రి, న్యూలాప్స్‌ ఆఫ్‌ ద ఓల్డ్‌
- లైఫ్‌ డివైన్‌, భవాని రుందిర్‌
- ఇతని ఆశ్రమం- ఆరావళి పర్వతాల్లోని పాండిచ్చేరి లో కలదు.
- ఇతడు 14 సంవత్సరాల జైలు శిక్ష తర్వాత 1893లో విడుదలయ్యారు.
వందేమాతర ఉద్యమం\ స్వదేశీ ఉద్యమం(1905-11)
- బెంగాల్‌ విభజనకు వ్యతిరేకంగా భారతీయులు ప్రారంభించిన ఉద్యమమే వందేమాతర / స్వదేశీ ఉద్యమం
- స్వదేశీ ఉద్యమానికి -వందేమాతరం అని పేరు పెట్టింది అశ్విని కుమార్‌ దత్‌
- వందేమాతర ఉద్యమానికి నాయకత్వం వహించినది సురేంద్రనాథ్ బెనర్జీ, కె.కె. మిశ్రా
- కె.కె. మిశ్రా స్థాపించిన సంజీవని అనే పత్రికలో బహిష్కరణ/ బాయ్‌కాట్‌ అనే పదాన్ని సురేంద్రనాథ్ మొదటి సారిగా వాడారు.
- భారతీయుల్లో ఐక్యత పెరగడాన్ని చూసిన ఆంగ్లేయులు, బెంగాల్‌ను విభజించాలని 1903లో నిర్ణయం తీసుకున్నారు.
- చివరగా 1905 జూలై 19న హిందువులు ఎక్కువగా ఉన్న ప్రాంతాన్ని వెస్ట్‌ బెంగాల్‌గా ముస్లింలు ఎక్కువగా ఉన్న ప్రాంతాన్ని ఈస్ట్‌ బెంగాల్‌ (ప్రస్తుత బంగ్లాదేశ్‌)గా విభజిస్తున్నట్లు లార్డ్‌ కర్జన్‌ ప్రకటన చేశాడు.
- దీంతో సురేంద్రనాథ్ బెనర్జీ నాయకత్వంలో వందేమాతర / స్వదేశీ ఉద్యమం ప్రారంభమయ్యెను.
- 1905 అక్టోబర్‌ 16న బెంగాల్‌ విభజన అమల్లోకి వచ్చింది.
- విభజనకు ముందు, సమైక్య బెంగాల్‌ మొత్తం జనాభా – 8 కోట్ల 50 లక్షలు
- విభజన తర్వాత పశ్చిమ బెంగాల్‌ జనాభా 5 కోట్లు
- తూర్పు బెంగాల్‌ జనాభా 3.5 కోట్లు
- అక్టోబర్‌ 16న భారతీయులను రవీంద్రనాథ్‌ ఠాగూర్‌ కింది విధంగా పాటించమని తెలిపారు/ సలహ ఇచ్చారు.
- బెంగాల్‌ ప్రజలంతా సరస్సులు కొలనుల్లోకి వెళ్ళి స్నానాలు ఆచరించి, అర్ధనగ్నంగా వీధుల్లో ప్రదర్శనలు చేస్తూ రాఖీలు కట్టించుకొని సోదర భావాన్ని తెలపండి అని సూచించారు.
- వందేమాతర ఉమ్యమకాలంలో 1906లో బెంగాల్‌లో వంగలక్ష్మీ కాటన్‌ మిల్‌ను స్థాపించారు.
- ఈ మిల్లును ఆర్థికంగా సహయం చేసింది మునీంద్ర నంది
- స్వదేశీ / వందేమాతర ఉద్యమ కాలంలో ఆంధ్రను పర్యటించిన అతివాద నాయకుడు బిపిన్ చంద్రపాల్
- బెంగాల్‌ విభజనను రద్దు చేసుకోమని 1905లో జార్జ్‌-5, హార్డింజ్‌ను సూచించాడు
- ఈ విధంగా భారత్‌ను సందర్శించిన ఏకైక బ్రిటిష్‌ చక్రవర్తి /రాజు -5 జార్జ్‌.
- ఢిల్లీ దర్బార్‌ను జార్జ్‌-5 కోసం ఏర్పాటు చేసింది -హార్డింజ్‌-2
- 1911లో బెంగాల్‌ విభజనను రద్దు చేసింది
- దేశ రాజధానిని కలకత్తా నుంచి ఢిల్లీకి మార్చమని కోరిన పార్టీ ముస్లింలీగ్‌ పార్టీ
- దేశ రాజధానిని కలకత్తా నుంచి ఢిల్లీకి మార్చింది హార్డింజ్‌-2
రవీంద్రనాథ్‌ ఠాగూర్‌
- 1905లో అమర్‌ సోనార్‌ బంగ్లా అనే గీతాన్ని ఠాగూర్‌ బెంగాల్‌లో రాశారు. ఇది ప్రస్తుతం బంగ్లాదేశ్‌ జాతీయ గీతం.
- 1991లో బెంగాల్‌ విభజన రద్దు అయినపుడు జనగణమన ను సంస్కృతంలో అనువదించారు.
- 1919 ఫిబ్రవరిలో మదనపల్లిలో ఠాగూర్‌ జనగణమనను The Morning Song of India పేరుతో ఆంగ్లంలో అనువదించారు.
- జనగణమనకు స్వరకల్పన చేసింది మార్గరెట్‌ కజిన్స్‌.
- రవీంద్రనాథ్‌ఠాగూర్‌కు బ్రిటిష్‌వారు ఇచ్చిన బిరుదు సామూహిక ఆందోళన పితామహుడు.
సుభాష్ చంద్రబోస్
- 1897 జనవరి 23న ఒడిశాలోని కటక్‌లో జన్మించారు.
- బిరుదులు: నేతాజీ, దేశ భక్తుల్లో యువరాజు, దేశ్‌నాయక్‌
- పత్రిక: స్వరాజ్‌
- పుస్తకం: ద ఇండియన్‌ స్ట్రగుల్‌
- రాజకీయ గురువు: చిత్తరంజన్‌ దాస్‌ (దేశబంధు)
- 1919లో ఐసీఎస్‌కు ఎన్నికయ్యారు. 1919లోనే కాంగ్రెస్‌లో చేరారు.
- 1937లో హెలిషంకి అనే ఆస్ట్రియా యువతిని వివాహం చేసుకొన్నాడు.
- 1938లో హరిపూర్‌ ఐఎన్‌సీ సమావేశానికి అధ్యక్షత వహించాడు
- 1942లో వీరికి అనితా బోస్‌ జన్మించింది.
- 1939లో త్రిపుర ఐఎన్‌సీ సమావేశానికి అధ్యక్షత వహించాడు. సమావేశంలో అధ్యక్షుడిగా పట్టాభి సీతారామయ్య (గాంధీ శిష్యుడు) పోటీ పడ్డారు.
- పట్టాభి పత్రికలు నెగిటివ్‌ పీపుల్‌, జన్మభూమి
- పట్టాభి రాసిన గ్రంథం భారత జాతీయ కాంగ్రెస్‌ పార్టీ చరిత్ర
- పట్టాభి నినాదం – గాంధీ మరణించాడు కానీ గాంధీయిజం మరణించలేదు.
- 1923లో పట్టాభి సీతారామయ్య ఆంధ్రబ్యాంక్‌ను స్థాపించారు. 1980లో దీన్ని జాతీయం చేశారు.
- 1941లో సుభాష్‌ను కలకత్తాలో గృహనిర్బంధం చేశారు.
- అక్కడ నుంచి కాబులీ వేషంలో రష్యా మీదుగా జర్మనీ చేరుకొని హిట్లర్‌ను కలిసారు.
- సుభాష్ చంద్రబోస్‌ను హిట్లర్‌ మొదటిసారి నేతాజీ అని పిలిచారు.
- హిట్లర్‌ సలహామేరకు జపాన్‌ చేరుకున్నారు.
- 1942లో మోహన్‌ సింగ్‌ ఇండియన్‌ నేషనల్‌ ఆర్మీని జపాన్‌లో స్థాపించారు.
- 1943లో సుభాష్ చంద్రబోస్ దీనికి అధ్యక్షుడు అయ్యారు.
- సుభాష్ తన సైన్యాన్ని నాలుగు భాగాలుగా విభజించారు.
1) గాంధీ రెజిమెంట్‌ (దళం/ గ్రూప్‌)
2. నెహ్రూ రెజిమెంట్‌
3) సుభాష్ రెజిమెంట్‌
4) మహిళల రెజిమెంట్‌ - మహిళల రెజిమెంట్‌కు ఝాన్సీ రెజిమెంట్‌ అని పేరు పెట్టారు. దీనికి లక్ష్మీసెహగల్‌ నాయకత్వం వహించారు.
- 1940లో ఢిల్లీ ఛలో వ్యక్తిగత సత్యాగ్రహం చేశారు.
- నినాదాలు: జై హింద్‌, ఛలో ఢిల్లీ, మీరు నాకు రక్తాన్ని ఇవ్వండి, నేనుమీకు స్వేచ్ఛను ఇస్తాను
- 1943లో రంగూన్‌ చేరుకొని తాత్కాలిక ప్రభుత్వాన్ని ఏర్పాటు చేశారు.
- 1944 కొహిమాలో జాతీయ జెండాను ఆవిష్కరించారు. అండమాన్‌, నికోబార్‌ దీవులను ఆక్రమించుకొని నికోబార్‌ను స్వరాజ్‌ దీవులు, అండమాన్‌కు షాహిద్‌ దీవులు అని నామకరణం చేశారు.
- 1945 ఆగస్టు 18న బ్యాంకాక్‌ నుంచి టోక్యో వెళ్తూ విమాన ప్రమాదంలో మరణించాడని పేర్కొంటారు.
ఆంజ‌నేయులు
ఫ్యాక‌ల్టీ, ఏకేఆర్ స్ట‌డీ స‌ర్కిల్
