ఖనిజాలే ఖజానా..

ఖనిజాలు అంటే భూపటంలో రెండు లేదా అంతకన్నా ఎక్కువ రసాయన మూలకాలతో సహజసిద్ధంగా ఏర్పడిన ఘనస్థితిలోని అకర్బనిక సమ్మేళనాలే ఖనిజాలు. భౌతిక, రసాయన ధర్మాల ఆధారంగా అగ్రికొలా శాస్త్రజ్ఞుడు ఖనిజాలను విభజించాడు.

1.లోహ ఖనిజాలు :
ఇనుపధాతువు, మాంగనీసు, బాక్సైట్, రాగి, సీసం, జింక్, క్రోమైట్, బంగారం, వెండి, టంగ్‌స్టన్.

2. అలోహ ఖనిజాలు :
అబ్రకం (మైకా), సున్నపురాయి, జిప్సం, బైరైటీస్, ఆస్‌బెస్టాస్ (రాతినార), గ్రాఫైట్, కయనైట్, మాగ్నటైట్, సిల్లిమనైట్, డోలమైట్, వజ్రాలు, ఉప్పు.

3.ఇంధన ఖనిజాలు :
నేలబొగ్గు, పెట్రోలియం, సహజవాయువు.

4.అణుశక్తి ఖనిజాలు :
యురేనియం, థోరియం, మోనజైట్.

-దేశంలో ఖనిజ నిల్వలు అధికంగా ఉన్న ప్రాంతం- చోటానాగపూర్ పీఠభూమి.
-దేశంలో ఖనిజ నిల్వలు తక్కువగా ఉన్న ప్రాంతం- గంగా, సింధు మైదానం.
-అత్యధిక ఖనిజ నిల్వలున్న ప్రాంతాలు- ఒడిశా (9.6%), ఆంధ్రప్రదేశ్ (9%), రాజస్థాన్ (8%).

1)ఇనుము :
ఇనుప ఖనిజం సాధారణంగా ఆక్సిజన్ మూలకంలో సమ్మేళనంగా లభిస్తుంది. ఇనుము రకాలు..
1. మాగ్నటైట్ (Fe3O4)- 72 శాతం (ఇనుప ధాతువు).
2. హెమటైట్ (Fe2O3)- 70 శాతం (ఇనుప ధాతువు).
3. లియనైట్ (Fe2O3H2O)- 60 శాతం (ఇనుప ధాతువు).
4. సిడరైట్ (Fec3O)- 50 శాతం (ఇనుప ధాతువు).

-భూపటలంలో 4.6 శాతం ఈ ఖనిజం కలిగి ఉంది.
-ప్రపంచంలో చైనా, ఆస్ట్రేలియా, బ్రెజిల్, ఇండియా, రష్యాల్లో అధికంగా ఉత్పత్తి అవుతుంది.
-భారత్‌లో ఇనుము నిల్వలు- 25 శాతం.
-భారత్‌లో అత్యధిక ఉత్పత్తి రాష్ర్టాలు- ఒడిశా, కర్ణాటక.
-ఉక్కుయంత్రాలు, పరికరాలు, ఆయుధాలు, రవాణాకు ఉపయోగం.
-96 శాతం ఒడిశా, జార్ఖండ్, ఛత్తీస్‌గఢ్, గోవా, కర్ణాటక నుంచి ఉత్పత్తి.
-ప్రపంచంలో దిగుమతిలో జపాన్, కొరియా. కాగా ఎగుమతిలో భారత్ 5వ స్థానం

విస్తరణ :
ఒడిశా – బూదమ్‌పూర్ గని, బారాజతుల గని (కియోంజర్), గురుమహిసాని గని (మయూర్‌భంజ్)
-జార్ఖండ్ – గువా, నాన్‌ముడి గనులు (సింగ్‌భమ్)
-ఛత్తీస్‌గఢ్ – బైలదిల్లా కొండలు (హెమటైట్ ఇనుము)
-కర్ణాటక – కుద్రేముఖ్, కెమ్మంగుడి (బాబా బుడెన్ కొండలు)
-గోవా – గోవాగని (ఉత్తర గోవా)
-తమిళనాడు – సేలం, తిరుచిరాపల్లి
-తెలంగాణ – బయ్యారం (ఖమ్మం)
-ఆంధ్రప్రదేశ్- అనంతపురం (ఓబుళాపురం), కృష్ణ, కడప
-ఇనుప ఖనిజం అధికంగా గోవా ఓడరేవు (మర్మగోవా) నుంచి ఎగుమతి చేస్తుండగా, భారత్ నుంచి ఎక్కువగా జపాన్‌కు విశాఖ ఓడరేవు ద్వారా ఎగుమతి చేస్తున్నారు.

2)మాంగనీసు :
ఇది ఇనుము- ఉక్కు, విద్యుత్ పరిశ్రమల్లో ముడి సరుకుగా ఉపయోగం.
-ప్రపంచ ఉత్పత్తిలో అధికంగా రష్యా (మొదటిస్థానం), భారత్ (రెండోస్థానం).
-దేశంలో మొదటిస్థానంలో ఒడిశా (25 శాతం), ఆ తర్వాత కర్ణాకట రెండోస్థానం.

విస్తరణ :
ఒడిశా – సుందర్‌గర్, కలహండి, కోరాపుట్
-కర్ణాటక – చిత్రదుర్గా, తుముకూరు, బెల్గాం, చిక్ మంగళూరు
-మధ్యప్రదేశ్ – చింద్వారా, జబల్‌పూర్, జబువా
-మహారాష్ట్ర – రత్నగిరి, నాగ్‌పూర్
-ఆంధ్రప్రదేశ్ – శ్రీకాకుళం, విజయనగరం

3)బాక్సైట్ :
దీని నుంచి అల్యూమినియం ఉత్పత్తి అవుతుంది. ఇది దృఢమైంది, తేలికైనది కావడంతో విమాన పరిశ్రమకు ముఖలోపం ఆటోమొబైల్స్, ఫొటోగ్రఫీలో ఉపయోగిస్తారు.
-ప్రపంచంలో అధికంగా ఆస్ట్రేలియా, గినియా, బ్రెజిల్, భారత్ (నాలుగో స్థానం)లో లభ్యం.
-దేశంలో అధికంగా మొదటిస్థానంలో ఒడిశా (35 శాతం), రెండోస్థానంలో గుజరాత్

విస్తరణ :
ఒడిశా – కోరాపుట్, కలహండి
-గుజరాత్ – గల్ఫ్ ఆఫ్ కచ్
-మధ్యప్రదేశ్ – అమర్‌కంటక్, మైకాల్ పర్వత శ్రేణులు
-ఛత్తీస్‌గఢ్ – కటి, బిలాస్‌పూర్
-ఆంధ్రప్రదేశ్ – విశాఖ, ఉభయ గోదావరి
-జార్ఖండ్ – రాంచి
-భారత్ నుంచి ఇటలీ, ఇంగ్లండ్ దేశాలకు ఎగుమతి

4)రాగి (కాపర్) :
ఇది ఎలక్ట్రికల్ పరిశ్రమ, ఇత్తడి, నాణేలు, పాత్రల తయారీలో ఉపయోగిస్తారు. ఇది చాల్కో పైరైట్, చాల్కోసైట్‌గా దొరుకుతుంది.

విస్తరణ:
దేశంలో మొదటిస్థానంలో మధ్యప్రదేశ్ (54 శాతం), రెండోస్థానం రాజస్థాన్.
-మధ్యప్రదేశ్ – మాలన్‌ఖండ్ బెల్ట్, బాల్‌గషు, చింద్వారా
-రాజస్థాన్ – ఖేత్రి గని (దేశంలో అతి పురాతన సింధు ప్రజల కాలం నుంచి), దెబారి, ఆల్వార్
-జార్ఖండ్ – హజారీబాగ్, రాంచి, సింగ్‌భమ్
-తెలంగాణ – మైలారం (ఖమ్మం)
-ఆంధ్రప్రదేశ్ – అగ్నిగుండాల (గుంటూరు), గరిమనపెంట (నెల్లూరు), గని కాలువ (కర్నూలు), పులివెందుల, బ్రాహ్మణపల్లి (కడప)

5)క్రోమైట్ :
లోహశుద్ధి, రిఫ్రాక్టరీ రసాయన పరిశ్రమల్లో ఉపయోగిస్తారు.
-దేశంలో 95 శాతం నిల్వలు ఉండగా, ఉత్పత్తిలో ఒడిశా ప్రథమస్థానంలో ఉంది.

విస్తరణ :
ఒడిశా – కటక్, కియోంజర్ జిల్లాలోని అతి ముఖ్యమైన గని సుకిండా.
-కర్ణాటక – హసన్ (మైసూరు)

6)బంగారం:
దేశంలో ఉత్పత్తిలో మొదటిస్థానం కర్ణాటక.
-కర్ణాటక – కోలార్ (ప్రపంచంలోనే లోతైన గని), హట్టి (మైసూరు)
-ఆంధ్రప్రదేశ్ – రామగిరి గని (అనంతపురం)
-తమిళనాడు – నీలగిరులు
-కేరళ – కోజికోడ్

7)వెండి :
దేశంలో ఉత్పత్తిలో మొదటిస్థానం రాజస్థాన్.

విస్తరణ :
రాజస్థాన్ – ఉదయ్‌పూర్
-కర్ణాటక – కోలార్, చిత్రదుర్గ
-ఆంధ్రప్రదేశ్ – కడప, గుంటూరు, కర్నూలు

8)వజ్రాలు :
దేశంలో ఉత్పత్తిలో మొదటిస్థానం మధ్యప్రదేశ్.

విస్తరణ :
మధ్యప్రదేశ్ – పన్నా, సాత్నా, చత్తార్‌పూర్
-ఆంధ్రప్రదేశ్ – వజ్రకరూర్ (అనంతపురం)
-మహారాష్ట్ర – భండారా

9)మైకా :
విద్యుత్, ఎలక్ట్రానిక్ పరిశ్రమలో ఉపయోగిస్తారు.
-ప్రపంచంలోనే ఉత్పత్తిలో మొదటిస్థానం భారత్ (80 శాతం)
-దేశంలో ఉత్పత్తిలో మొదటిస్థానం – జార్ఖండ్

విస్తరణ :
జార్ఖండ్ – చోటానాగ్‌పూర్, కొడెర్మా
-బీహార్- గయ
-ఆంధ్రప్రదేశ్ – గూడూరు (నెల్లూరు)
-రాజస్థాన్ – అజ్మీర్
-అమెరికా, జపాన్ దేశాలకు ఎగుమతి

10)ఆస్‌బెస్టాస్ :
పైపులు, పెంకులు, పలకల వంటి సిమెంటు రేకుల తయారీకి ఉపయోగం
-దేశంలోనే అధిక ఉత్పత్తిలో మొదటిస్థానం రాజస్థాన్ (94 శాతం).

విస్తరణ :
రాజస్థాన్ – అజ్మీర్, బిల్‌వారా, ఉదయ్‌పూర్, ఆళ్వారు
-తెలంగాణ – మహబూబ్‌నగర్
-ఆంధ్రప్రదేశ్ – కడప

11)బైరైటీస్ :
రంగులు, కాగితం, వస్ర్తాలు, తోళ్ల పరిశ్రమల్లో ఉపయోగిస్తారు.
-దేశంలోనే ఉత్పత్తిలో మొదటిస్థానం ఆంధ్రప్రదేశ్.

విస్తరణ :
ఆంధ్రప్రదేశ్ – మంగపేట (కడప) వద్ద ప్రపంచంలోనే నాణ్యమైనది లభ్యం. అనంతపురం, కర్నూలు
-తెలంగాణ – ఖమ్మం
-రాజస్థాన్ – ఆళ్వార్

12)జిప్సం :
సిమెంటు, ఎరువుల పరిశ్రమలో ఉపయోగిస్తారు.
-దేశంలోనే ఉత్పత్తిలో మొదటిస్థానం రాజస్థాన్ (99 శాతం)

విస్తరణ :
రాజస్థాన్ – బికనీర్, గంగానగర్, భరత్‌పూర్, జైసల్మీర్, జోధ్‌పూర్
-జమ్ముకశ్మీర్ – కొంత వరకు లభ్యం

13)డోలమైట్ :
మెటలర్జికల్, రిఫ్రాక్టరీ పరిశ్రమల్లో ఉపయోగిస్తారు.
-దేశంలో ఉత్పత్తిలో మొదటిస్థానం ఒడిశా.

విస్తరణ :
ఒడిశా – సుందర్‌గర్, సంభాల్‌పూర్
-ఛత్తీస్‌గఢ్ – బిలాస్‌పూర్

14)సున్నపురాయి :
సిమెంటు, ఇనుము- ఉక్కు, పంచదార, ఎరువుల పరిశ్రమలో ఉపయోగిస్తారు.
-దేశంలో ఉత్పత్తిలో మొదటిస్థానం ఆంధ్రప్రదేశ్

విస్తరణ :
ఆంధ్రప్రదేశ్ – కర్నూలు, కడప, గుంటూరు
-తెలంగాణ – నల్లగొండ
-రాజస్థాన్ – అజ్మీర్, జోధ్‌పూర్, పాలి, బుండి
-మధ్యప్రదేశ్ – జబల్‌పూర్, రేవా, సాల్నా
-గుజరాత్ – కచ్, సూరత్
-ఛత్తీస్‌గఢ్ – బిలాస్‌పూర్, రాయ్‌పూర్

15)యురేనియం (యెల్లోకేక్) :
అణువిద్యుత్ ఉత్పాదనకు ఉపయోగిస్తారు. పిచ్‌బ్లెండ్ యురేనియం నుంచి లభిస్తుంది.
-ప్రపంచంలో ఉత్పత్తిలో కజకిస్థాన్ (33 శాతం), కెనడా (18 శాతం), ఆస్ట్రేలియా (11 శాతం), ఇండియా (0.7 శాతం) ఉండగా, నిల్వల్లో ఆస్ట్రేలియా, కజకిస్థాన్, కెనడాలు ఉండగా, భారత్ 14వ స్థానంలో ఉంది.
-దేశంలో ఉత్పత్తిలో మొదటిస్థానం జార్ఖండ్

విస్తరణ :
జార్ఖండ్ – జాదుగఢ్ (సింగ్‌భమ్), హజారీబాగ్
-బీహార్ -గయ
-ఉత్తరప్రదేశ్ – షహరాన్‌పూర్
-తెలంగాణ – పెద్దఅడిశర్లపల్లి (నల్లగొండ)
-ఆంధ్రప్రదేశ్ – తుమ్మలపల్లి (కడప), శంకరంపేట (నెల్లూరు)

16)థోరియం :
ఇది థోరియం, యురేనియం, సిరియం, లిథోనియంల సమ్మేళనం.
-ప్రపంచంలో ఉత్పత్తిలో మొదటిస్థానం భారత్ (16 శాతం)

విస్తరణ :
కేరళ – కేరళ తీరంలోని ఇసుకలో (పాల్‌ఘాట్, క్విలాన్)
-ఆంధ్రప్రదేశ్ – విశాఖ బీచ్ ఇసుకలో లభ్యం
-జార్ఖండ్ – హజారీబాగ్
-తమిళనాడు – మధురై
-రాజస్థాన్ – బిలాస్‌పూర్

17)బొగ్గు :
ఇది ఒక హైడ్రోకార్బన్. అవక్షేపశిలల్లో లభ్యం.
-ప్రపంచంలో ఉత్పత్తిలో చైనా, అమెరికా, భారత్.
-ప్రపంచ నిల్వల్లో అమెరికా, రష్యా, చైనా, భారత్ (10 శాతం)
-దేశంలో ఉత్పత్తిలో జార్ఖండ్, ఛత్తీస్‌గఢ్, ఒడిశా, తెలంగాణ
-దేశంలో లభ్యమయ్యే బొగ్గు 2 రకాలు

1. గోండ్వానా రకం :
ఉత్తమ నాణ్యత, ఉత్పత్తి జార్ఖండ్.
-259 మిలియన్ ఏండ్లకు పూర్వం ఏర్పడింది.
-దేశంలో దామోదర్‌లోయ ప్రాంతంలో ఈ నిల్వలు అధికం.
-నిల్వలు – జార్ఖండ్, ఒడిశా, ఛత్తీస్‌గఢ్, పశ్చిమబెంగాల్, తెలంగాణ

2. టెర్షియరీ రకం :
ఇది ఏర్పడింది దాదాపు 30 మిలియన్ ఏండ్ల కిందట. తక్కువ నాణ్యత కలిగినది.
-ఈ నిల్వలు తమిళనాడులో అధికం, అలాగే రాజస్థాన్, పుదుచ్చేరి, జమ్ముకశ్మీర్‌లో లభ్యం.
-ఉత్పత్తిలో తమిళనాడు, గుజరాత్.
-బొగ్గులోని కాపర్ శాతం ఆధారంగా బొగ్గు 4 రకాలు.

1. ఆంత్రసైట్ :
దీనిలో కార్బన్ 85-90 శాతం. దహనశీలత ఎక్కువగల ఉత్తమమైనది. ఇది జమ్ముకశ్మీర్‌లో లభ్యం.
2. బిట్యుమినస్ : దీనిలో కార్బన్ 40-80 శాతం. దేశంలో అధికంగా లభించే రకం. జార్ఖండ్, ఒడిశా, పశ్చిమబంగాలో లభ్యం.
3. లిగ్నైట్ : దీనిలో కార్బన్ 40-50శాతం. తమిళనాడులో 90 శాతం లభ్యం.
4. పిట్ : దీనిలో అతితక్కువ కార్బన్ 40 శాతం. కర్రబొగ్గులా ఉంటుంది. జమ్ముకశ్మీర్‌లోని జీలం నది ప్రాంతంలో లభ్యం.

విస్తరణ : గోండ్వానా రకం
1. జార్ఖండ్ – ఝరియా (దీన్ని దేశంలోనే ఉత్తమమైన లోహ బొగ్గుగని అని పిలుస్తారు).
2. పశ్చిమబంగా – రాణిగంజ్ (దేశంలోనే అతి పురాతనమైనది).
3. ఒడిశా – తాల్చేర్ గని ( రాణిగంజ్ తర్వాత ఎక్కువ ఉత్పత్తి గని).