Biology – JL / DL Special | ఆశ్రయం పొందుతాయి.. హాని తలపెడతాయి

వ్యాధులు

శరీర విధులన్నీ సక్రమంగా జరుగుతున్నప్పుడు ఆ వ్యక్తి ఆరోగ్యంగా ఉన్నట్లు. సంతులిత ఆహారం, క్రమబద్ధమైన వ్యాయామం, పరిశుభ్రమైన, ఆరోగ్యకరమైన పరిసరాలు శరీర ఆరోగ్యానికి అవసరం. సక్రమంగా పనిచేసే శరీర విధులను తాత్కాలికంగా గాని, శాశ్వతంగా గాని కల్లోలపరిచే పరిస్థితిని వ్యాధి అంటారు.

• వ్యాధిజనక జీవులు శరీరంలో ప్రవేశించింది మొదలు, ఆ వ్యక్తి అస్వస్థతకు గురయ్యే వ్యవధిలో అనేక దశలుంటాయి. ఈ దశలన్నింటినీ కలిపి వ్యాధి పద్ధతి అంటారు. వ్యాధి పద్ధతిలో నాలుగు దశలుంటాయి. అవి.
  1. వ్యాధి సంక్రమణ దశ 2. పొదిగే కాలం
  3. వ్యక్తమయ్యే దశ 4. అంత్యదశ.

సంక్రమణ దశ

• వ్యాధిజనక జీవి మన శరీరంలోకి ప్రవేశించడాన్ని వ్యాధి సంక్రమణ అంటారు. ఇది వ్యాధికి మొదటి మెట్టు.
• ప్రత్యక్షంగా తాకడం వల్ల, సంక్రమిక వస్తువులను తాకినప్పుడుగానీ, ఆహారం, నీరు, గాలి, ఈగలు, దోమలు, ఎలుకలు వంటి జంతువుల ద్వారా గానీ వ్యాధి కారకం శరీరంలోకి ప్రవేశించవచ్చు.
• వ్యాధిజనక జీవి శరీరంలోకి ప్రవేశించక ముందు ఉండే ఆవాసాన్ని సంక్రమిక కారక ఆశ్రయం అంటారు.
• ఆశ్రయాలు మూడు రకాలు అవి: ఎ. మానవ ఆశ్రయాలు బి. జంతు ఆశ్రయాలు సి. నిర్జీవ పదార్థపు ఆశ్రయాలు.
• వ్యాధిజనక జీవులు అధిక సంఖ్యలో ఉంటూ, ఏవిధమైన అస్వస్థత కలుగజేయకుండా ఉండే ఆశ్రయ జీవులను వాహక జీవులు అంటారు.
• వ్యాధిజనక జీవులు వాటి ఆశ్రయ జీవుల్లో వ్యాధిని కలిగించవచ్చు లేదా కలిగించకపోవచ్చు.
• ప్లేగు కలిగించే బ్యాక్టీరియాలను ఎలుకలు, ఎల్లో జ్వరం కలిగించే వాటికి కోతులు, మలేరియా జ్వరానికి దోమలు, హెపటైటిస్‌ వంటి వైరస్‌ జ్వరానికి వాహకాలుగా మానవులు వ్యవహరిస్తారు.
• వ్యాధికారక ఆశ్రయం నుంచి అతిథేయి దగ్గరకు రవాణా చేసే పద్ధతిని వ్యాధి వ్యాప్తి అంటారు.
• ప్రత్యక్ష తాకిడి: చర్మం, కంటి అంటు వ్యాధులు ప్రత్యక్షంగా శరీర తాకిడి ద్వారా వ్యాప్తి చెందుతాయి. ధనుర్వాతం కలుగజేసే బ్యాక్టీరియాలు నేల నుంచి గాయం ద్వారా శరీరంలోకి ప్రవేశిస్తాయి.
• గవద బిళ్లలు, ఫ్లూ జ్వరం, ఆటలమ్మ, పడిశం, కోరింత దగ్గు, క్షయ మొదలైన వ్యాధులు సూక్ష్మ బిందువుల ద్వారా సంక్రమణ చెందుతాయి.
• క్షయ, ఫ్లూ జ్వరం, ఆటలమ్మ, తట్టు, న్యుమోనియా వంటి వ్యాధులు గాలి వల్ల సంక్రమణ చెందుతాయి.
• బ్రిటన్‌లో వ్యాధి కారక సూక్ష్మజీవులతో కలుషితమైన మేత పశువులు తినడం వల్ల మ్యాడ్‌-కౌ అనే వ్యాధి ప్రబలి చాలా సంచలనం కలిగించింది.

పొదిగే కాలం

• ఇది వ్యాధి పద్ధతిలో రెండో దశ.
• వ్యాధి జనక క్రిమి శరీరంలో ప్రవేశించినప్పటి నుంచి అస్వస్థత కనబడే వరకు గల కాలాన్ని పొదిగేకాలం అంటారు.
• పొదిగే కాలంలో సూక్ష్మజీవులు అతి త్వరగా విభజన చెంది అధిక సంఖ్యలో ఉత్పత్తి అవుతాయి.
• వివిధ వ్యాధులకు పొదిగే కాల పరిమితులు వేరుగా ఉంటాయి.
• ఆటలమ్మ, తట్టు, గవదబిళ్లలు వంటి వ్యాధులకు ఈ పొదిగే కాలం 10 రోజుల నుంచి 3 వారాల పాటు ఉంటుంది.
• హెపటైటిస్‌, రేబిస్‌, కుష్ఠు వ్యాధులకు ఈ కాల పరిమితి కొన్ని వారాల నుంచి కొన్ని సంవత్సరాల వరకు ఉంటుంది.
• అతినిద్ర వ్యాధిలో పొదిగే కాలం 20-30 సంవత్సరాల వ్యవధి ఉంటుంది.

వ్యక్తమయ్యే దశ

• వ్యాధి క్రమంలో ఇది మూడో దశ.
• అతిథేయి కణజాలాలకు హాని, మార్గాలను అడ్డుకోవడం, మామూలు క్రియలకు అవరోధం వల్ల అతిథేయిలో రోగ లక్షణాలు కనబడతాయి.
• కొన్ని ప్రత్యేకమైన లక్షణాలు, లేక శరీరంలో మారిన జీవ క్రియలను తెలియజేసే లక్షణాల వల్ల వ్యాధిని పోల్చవచ్చు. ఇటువంటి సూచనలను రోగ లక్షణాలు అంటారు.
• రోగ లక్షణాలను పరిశీలించి వైద్యులు వ్యాధిని నిర్ధారణ చేస్తారు. ఇలా లక్షణాలు కనిపించడాన్ని వ్యక్తమయ్యే దశ అంటారు.

వ్యాధి అంత్యదశ

• వ్యాధి పద్ధతిలో ఇది చివరి దశ. ఈదశలో వ్యాధి పద్ధతి తాత్కాలికంగానో లేక శాశ్వతంగానో ఆగిపోతుంది.
• వ్యాధి అంతమవడానికి మూడు మార్గాలున్నాయి. అవి
  1. రోగిలోని వ్యాధినిరోధక వ్యవస్థ ద్వారా
  2. వైద్యుడు ఇచ్చే మందులు తీసుకోవడం వల్ల
  3. వ్యాధి వల్ల రోగి మరణించడం (సహజంగా అంతమవడం)
• వ్యాధి తగ్గిన వెంటనే రోగి స్వస్థత చెందడు. మామూలు ఆరోగ్యస్థితికి రావడానికి కొంతకాలం పడుతుంది. ఈ కాల వ్యవధిని పునరారోగ్య ప్రాప్తి వ్యవధి అంటారు.

మలేరియా

• మలేరియా ఆడ అనాఫిలిస్‌ దోమ కుట్టడం వల్ల వ్యాప్తి చెందుతుంది.
• ప్లాస్మోడియం వైవాక్స్‌ అనే ప్రొటోజోవా జీవి వ్యాధికారకం.
• మలేరియా ముఖ్య లక్షణం- తీవ్రమైన చలి జ్వరం
• మలేరియా వచ్చిన వారిలో ఎర్రరక్త కణాలు నాశనం అవుతాయి.
• మలేరియాకు మందు కనుగొన్న శాస్త్రవేత్త- సర్‌ రోనాల్డ్‌ రాస్‌.
• రోనాల్డ్‌ రాస్‌ 1897 ఆగస్టు 20వ తేదీన సికింద్రాబాద్‌లో మలేరియాకు క్వినైన్‌ అనే మందును కనుగొన్నాడు.
  సర్‌ రోనాల్డ్‌ రాస్‌ మలేరియా వ్యాధిపై 1881-1897 వరకు ప్రయోగాలు చేశాడు. మలేరియాకు మందు కనుగొన్నందుకు రాస్‌కు 1902లో నోబెల్‌ బహుమతి లభించింది.
• క్వినైన్‌ అనే మందును సింకోనా అఫిసినాలిస్‌ అనే మొక్క బెరడు నుంచి తీస్తారు.
• మలేరియా వ్యాధి నివారణకు ఆధునిక కాలంలో వాడుతున్న మందు- క్లోరోక్విన్‌
• దోమ లార్వాను తినే చేప- గంబూసియా
• మలేరియా వ్యాధి రాకుండా ఉండటానికి మురుగు నీటి గుంటల్లో ఉండే దోమ లార్వాలను చంపేయాలి. దీని కోసం కిరోసిన్‌ను చల్లితే నీటిపై తెట్టులాగా పేరుకుంటుంది. దీంతో దోమ లార్వాలకు ఆక్సిజన్‌ అందక చనిపోతాయి.

బోదకాలు (ఫైలేరియా)

• బోదకాలు వ్యాధిని ఫైలేరియా లేదా ఎలిఫెంటియాసిస్‌ అంటారు.
• బోదకాలు వ్యాధి ఆడ క్యులెక్స్‌ దోమ కుట్టడం వల్ల వస్తుంది.
• కొక్కెం ఆకారంలో ఉన్న ఉకరేరియా బాంక్రాప్టి అనే ప్రొటోజోవన్‌ వల్ల వస్తుంది.
• ఫైలేరియాసిస్‌ లక్షణం- కాళ్లలో ఉండే శోషరస గ్రంథులు వాపునకు గురవుతాయి
• ఈ వ్యాధి మొదటి దశలో ఉన్నప్పుడు ‘డై మిథైల్‌ కార్బోజెన్‌’ అనే మందును వాడతారు. క్రమం తప్పకుండా రెండేళ్లు వాడితే పూర్తిగా నయం అవుతుంది.

టైఫాయిడ్‌

• ఈ వ్యాధి సాల్మోనెల్లా టైఫి అనే బ్యాక్టీరియా వల్ల సంభవిస్తుంది.
• ఇది కూడా కలుషితమైన ఆహారం, నీరు తీసుకోవడం వల్ల వస్తుంది.
• దీనికి ఈగలు వాహకులుగా ఉంటాయి.
• టైఫాయిడ్‌ లక్షణం- విడువని జ్వరం, పొట్ట పచ్చి చేయడం (కడుపు నొప్పి)
• ఈ వ్యాధి చిన్న పేగును ప్రభావితం చేస్తుంది.
• టైఫాయిడ్‌ నిర్ధారణకు చేసే పరీక్ష- వైడల్‌ పరీక్ష
• టైఫాయిడ్‌ నివారణకు వాడే మందు- సల్ఫా డ్రగ్‌

క్షయ (టీబీ)

• క్షయ వ్యాధి మైకో బ్యాక్టీరియం ట్యుబర్కులోసిస్‌ అనే బ్యాక్టీరియా వల్ల వస్తుంది.
• ఈ వ్యాధి లక్షణాలు- తేమతో కూడిన దగ్గుతో పాటు రక్తం పడటం, ఛాతీ నొప్పి, శరీర బరువు కోల్పోవడం
• టీబీ గాలి ద్వారా వ్యాప్తి చెందుతుంది.
• ఇది ఊపిరితిత్తులను ప్రభావితం చేస్తుంది.
• క్షయ వ్యాధిని నిర్ధారించే పరీక్షలు- ఎక్స్‌రే, మాంటెక్స్‌, డీఓటీ
• టీబీ నివారణకు వాడే మందు- స్ట్రెప్టోమైసిన్‌
• క్షయ చిన్న పిల్లలకు రాకుండా ఉండటానికి బీసీజీ వ్యాక్సిన్‌ ఇస్తారు.
• BGC- బాసిలిస్‌ కాలిమెంటిక్‌ గ్యూరిన్‌
• టీబీ వంశపారంపర్యంగా కూడా సంభవిస్తుంది.
• వంశపారంపర్యంగా వచ్చే వ్యాధులు- క్షయ, కుష్ఠు

ఎయిడ్స్‌

• ఎయిడ్స్‌ అంటే ఎక్వైర్డ్‌ ఇమ్యూనో డెఫిసియన్సీ సిండ్రోమ్‌.
• ఎయిడ్స్‌ వ్యాధిని కలుగజేసే వైరస్‌- హెచ్‌ఐవీ
• హెచ్‌ఐవీ అంటే హ్యూమన్‌ ఇమ్యూనో డెఫిసియన్సీ వైరస్‌.
• హైచ్‌ఐవీ వైరస్‌ను కనుగొన్న శాస్త్రవేత్త మాంటెగ్నర్‌. ఈయన 1983వ సంవత్సరంలో కనుగొన్నాడు.
• మొట్టమొదటిసారి ఎయిడ్స్‌ వ్యాధిని ఆఫ్రికా ఖండానికి చెందిన చింపాంజీలో గుర్తించారు.
• మొట్టమొదట ఎయిడ్స్‌ వ్యాధిగ్రస్తున్ని 1981వ సంత్సరంలో లాస్‌ఏంజెల్స్‌ నగరంలో గుర్తించారు.
• భారతదేశంలో మొదటిసారి ఎయిడ్స్‌ వ్యాధిగ్రస్తున్ని 1986వ సంవత్సరంలో చెన్నైలో గుర్తించారు.
• ఉమ్మడి ఆంధ్రప్రదేశ్‌లో మొదటిసారి ఎయిడ్స్‌ వ్యాధిగ్రస్తున్ని 1987వ సంవత్సరంలో హైదరాబాద్‌లో గుర్తించారు.
• ప్రపంచంలోనే అత్యధికంగా ఎయిడ్స్‌ వ్యాధిగ్రస్తులను కలిగి ఉన్న దేశాలు- సౌతాఫ్రికా, నైజీరియా, భారత్‌
  ఎయిడ్స్‌ వ్యాధి సోకడానికి ప్రధాన కారణాలు
• అక్రమ లైంగిక సంబంధాలు
• అరక్షిత రక్త మార్పిడి
• ఒకరికి వాడిన సిరంజీలు మరొకరికి వాడటం
• తల్లి నుంచి బిడ్డకు పాలద్వారా
• ఎయిడ్స్‌ వ్యాధి ముఖ్య లక్షణాలు
• రాత్రి వేళల్లో చెమటలు రావడం
  జ్వరం l శరీర బరువును కోల్పోవడం
• తల వెంట్రుకలు రాలిపోవడం
  వ్యాధి నిర్ధారణకు చేసే పరీక్షలు
• ELISA l Westran-blat
• PCR l Troidot
  ఎయిడ్స్‌ వ్యాధి నివారణకు ప్రవేశపెట్టిన పథకాలు
  NACO (National Aids Control Organisation-1992)
  AASHA(AIDS Awarnes Sustainable Holistic Action-2005)
  Red-Ribbon-2007
• హెచ్‌ఐవీ వైరస్‌ను గుర్తించడానికి రెండు వారాల సమయం పడుతుంది.
• హెచ్‌ఐవీ వైరస్‌ శరీరం మొత్తం వ్యాపించడానికి ఆరు నెలల నుంచి ఐదేళ్లు పడుతుంది.
• హెచ్‌ఐవీలో ఉండే జన్యుపదార్థం- ఆర్‌ఎన్‌ఏ
• హెచ్‌ఐవీలో ఉండే ఎంజైమ్‌- రివర్స్‌ ట్రాన్స్‌ క్రిప్టేజ్‌
• రివర్స్‌ ట్రాన్స్‌ క్రిప్టేజ్‌ ఎంజైమ్‌ హెచ్‌ఐవీ వైరస్‌ తన రూపాలను మార్చుకోవడానికి సహాయపడుతుంది.
• హెచ్‌ఐవీ వైరస్‌ తెల్లరక్త కణాల్లో ఉండే లింఫోసైట్స్‌పై దాడి చేస్తుంది. కాబట్టి ఆ వ్యక్తి వ్యాధినిరోధక శక్తి తగ్గిపోయి, శరీర బరువును కోల్పోతుంది.
• భారత ప్రభుత్వం ఎయిడ్స్‌ వ్యాధిగ్రస్తుల కోసం
  ART ద్వారా చికిత్స అందిస్తుంది.
• ART- Anti Retro Theoropy
• హెచ్‌ఐవీ వైరస్‌ మానవుడి శరీరం నుంచి బయటకు వచ్చిన తర్వాత 15-30 సెకన్లు మాత్రమే బతకగలుగుతుంది. కానీ వాతావరణం చల్లగా ఉంటే 15-50 సెకన్లు బతుకుతుంది.

ఎస్‌ అండ్‌ ఎస్‌ పబ్లికేషన్స్‌ సౌజన్యంతో..

Biology,