Group-I Special | భారతదేశంలో జనాభా విస్తరణ

గతవారం తరువాయి..

భారతదేశంలో జనాభా విస్తరణ

• 2011, మార్చి 1 సమయం 00.00.00 గంటలకు భారతదేశ జనాభా 121,08,54,977 (1.21 బిలియన్లు)
• 121.09 కోట్లతో అమెరికా, ఇండోనేషియా, బ్రెజిల్‌, పాకిస్థాన్‌, బంగ్లాదేశ్‌, జపాన్‌ల జనాభా (121.43 కోట్లు)కు సమానం.
• ప్రపంచ ఆదాయంలో భారత ఆదాయం 1.2 శాతం కంటే తక్కువగా ఉండగా జనాభాలో 17.5 శాతం ఉంది. దీన్ని బట్టి పేదరికం ఎక్కువగా ఉంది.
• 1901లో 23.8 కోట్ల జనాభా ఉన్న దేశం 2011 నాటికి 121.09 కోట్లకు చేరింది.
• 110 సంవత్సరాల్లో 97 కోట్ల జనాభా కంటే ఎక్కువగా పెరిగింది.
• 2011 ప్రకారం.. 121,08,54,977 జనాభాలో పురుష జనాభా 62,32,70,258 (51.47 శాతం), స్త్రీ జనాభా 58,84,719 (48.53 శాతం)
• పురుష జనాభా కంటే స్త్రీ జనాభా సుమారు 1.5 శాతం తక్కువగా ఉంది.
• 2001-11 మధ్య పెరిగిన జనాభా 18.19 కోట్లు.
• పురుషుల్లో 9.097 కోట్లు, స్త్రీల్లో 9.099 కోట్లు పెరిగింది.
• అదనంగా పెరిగిన జనాభా పురుషుల్లో కంటే స్త్రీలల్లో ఎక్కువగా ఉంది.
• పెరిగిన జనాభా ప్రపంచంలో బ్రెజిల్‌ దేశ జనాభాకు సమానం.
  అధిక జనాభా గల రాష్ర్టాలు
  1) ఉత్తరప్రదేశ్‌- 19.98 కోట్లు- 16.49 శాతం
  2) మహారాష్ట్ర- 11.24 కోట్లు- 9.29 శాతం
  3) బీహార్‌- 10.41 కోట్లు- 8.58 శాతం
  4) పశ్చిమబెంగాల్‌- 9.13 కోట్లు- 7.55 శాతం
  5) మధ్యప్రదేశ్‌- 7.26 కోట్లు- 6 శాతం
  తక్కువ జనాభా రాష్ర్టాలు
  1) సిక్కిం- 6.11 లక్షలు (0.05 శాతం)
  2) మిజోరం- 10.97 లక్షలు
  3) అరుణాచల్‌ప్రదేశ్‌- 13.83 లక్షలు
  4) గోవా- 14.58 లక్షలు
  5) నాగాలాండ్‌- 19.78 లక్షలు
  n ఒక్క ఉత్తరప్రదేశ్‌ జనాభా బ్రెజిల్‌ జనాభా కంటే ఎక్కువ.
  n ఉత్తరప్రదేశ్‌, మహారాష్ట్రల జనాభా, 3వ పెద్ద దేశమైన అమెరికా జనాభా కంటే ఎక్కువ.
  అధిక జనాభా కేంద్రపాలిత ప్రాంతాలు
  1) ఢిల్లీ- 1.63 కోట్లు
  2) అండమాన్‌ నికోబార్‌- 3.80 లక్షలు
  3) చండీగఢ్‌- 10.55 లక్షలు
  4) పాండిచ్చేరి- 12.47 లక్షలు
  అల్ప జనాభా కేంద్రపాలిత ప్రాంతం
  1) లక్షదీవులు- 64,473 (0.01 శాతం)
  2) డామన్‌ డయ్యూ- 2.43 లక్షలు (0.02 శాతం)
  3) దాద్రానగర్‌ హవేలి- 3.43 లక్షలు (0.03 శాతం)
• అత్యధిక జనాభా గల జిల్లా థానె (మహారాష్ట్ర)- 1.10 కోట్లు
• అల్ప జనాభా గల జిల్లా దిబంగ్‌ వ్యాలీ (అరుణాచల్‌ప్రదేశ్‌)- 7900
  800 కోట్లకు చేరిన జనాభా
• ప్రపంచ జనాభా 2022, నవంబర్‌ 15 నాటికి 800 కోట్లకు చేరింది.
• మనీలా (ఫిలిప్పీన్స్‌)లోని టాండోలో జన్మించిన పాపతో జనాభా 800 కోట్లకు చేరినట్లు యూఎన్‌వో జనాభా నిధి (యునైటెడ్‌ నేషన్స్‌ పాపులేషన్‌ ఫండ్‌-యూఎన్‌ఎఫ్‌పీఏ) తెలిపింది.
• ఈ పాపకు ‘వినీస్‌ మబన్‌సాగ్‌’ అని పేరు పెట్టారు.
• 2022 లెక్కల ప్రకారం అత్యధిక జనాభా దేశాలు
  1) చైనా- 145.335 కోట్లు
  2) భారతదేశం- 141.427 కోట్లు
  3) అమెరికా- 33.590 కోట్లు
  4) ఇండోనేషియా- 28.053 కోట్లు
  5) పాకిస్థాన్‌- 23.173 కోట్లు
  6) నైజీరియా- 21.905 కోట్లు
  7) బ్రెజిల్‌- 21.637 కోట్లు
  8) బంగ్లాదేశ్‌- 16.883 కోట్లు
  9) రష్యా- 14.61 కోట్లు
  10) మెక్సికో- 13.235 కోట్లు
  అత్యల్ప జనాభా దేశాలు
  1) వాటికన్‌ సిటీ- 800
  2) నౌరూ- 10,896
  3) తువాలు- 11,931
  4) పలావు- 18,169
  5) శాన్‌మారినో- 34,017
  6) లీచెన్‌స్టెయిన్‌- 38,250
  7) మొనాకో- 39,511
  8) సెయింట్‌ కిట్స్‌ అండ్‌ నేవిస్‌- 53,544
  9) మార్షల్‌ దీవులు- 59,610
  10) డొమినికా- 72,167
• ప్రపంచ జనాభాలో 61 శాతం మంది ఆసియా ఖండంలో నివసిస్తున్నారు.
• జనాభా వృద్ధి రేటు అత్యధికంగా ఆఫ్రికా ఖండంలో ఉంది.
• జనాభా వృద్ధి రేటును అధికంగా కలిగి ఉన్న దేశాలు- నైజీరియా, పాకిస్థాన్‌
• జనాభా వృద్ధి రేటును అత్యల్పంగా కలిగి ఉన్న దేశాలు- రష్యా, జపాన్‌
• అత్యంత వేగంగా పెరుగుతున్న దేశం- దక్షిణ సూడాన్‌
• అత్యంత వేగంగా తగ్గుతున్న దేశం- కూక్‌ దీవులు
• జనాభా స్థిరత్వాన్ని కలిగి ఉన్న దేశం- దక్షిణ కొరియా
• అత్యధిక లింగ నిష్పత్తిని కలిగిన దేశం- రష్యా
• ప్రపంచంలో అత్యధిక జనసాంద్రత గల దేశం- మొనాకో (24,500)
• ప్రపంచంలో అత్యల్ప జనసాంద్రత గల దేశం- గ్రీన్‌లాండ్‌ (0.139)
  మత పరంగా ప్రపచంలో అత్యధిక శాతం ఉన్న జనాభా
  1) క్రిస్టియన్లు (217.32 కోట్లు)- అమెరికా, బ్రెజిల్‌
  2) ముస్లింలు (159.855 కోట్లు)- ఇండోనేషియా, పాకిస్థాన్‌, ఇండియా
  3) హిందువులు (103.33 కోట్లు)- ఇండియా, నేపాల్‌
  4) బౌద్ధులు (48.75 కోట్లు)- చైనా, జపాన్‌
  అత్యధిక జనాభా మాట్లాడే భాషలు
  1) మాండరిన్‌ (చైనా) 2) స్పానిష్‌
  3) ఇంగ్లిష్‌ 4) హిందీ 5) అరబిక్‌
• ప్రపంచ వ్యాప్తంగా అధికారికంగా ఏ మతాన్ని పాటించని వారి జనాభా- 112.65 కోట్లు
• జనాభా పెరుగుదల అనేది దేశంలో సంభవించిన జననాలు, మరణాలు, వలసల సంఖ్యను బట్టి నిర్ధారిస్తారు.
• జననాలు మరణాల కంటే ఎక్కువగా ఉంటూ, ఇతర ప్రాంతాల నుంచి వలస వచ్చిన ప్రజలు ఎక్కువగా ఉంటే జనాభా వృద్ధి జరిగింతి అంటారు.
• జనాభా విస్తరణను ప్రభావితం చేస్తున్న ప్రధాన అంశాలు.. 1) నైసర్గిక స్వరూపం,
  2) సహజ ఉద్బిజ్జ సంపద, 3) శీతోష్ణస్థితి,
  4) మృత్తికలు, 5) రవాణా సౌకర్యాలు
• వ్యవసాయాభివృద్ధికి అనుకూలంగా ఉన్న ప్రాంతాల్లో జనాభా ఎక్కువగా కేంద్రీకృతమైంది.
• వ్యవసాయకంగా, పారిశ్రామిక అభివృద్ధి చెందిన ప్రాంతాల్లో జీవనోపాధి అధికం.
• 2011 ప్రకారం, మరణాల రేటు ప్రతి 1000 మందికి 7-10 మధ్యలో ఉంది.
• ఈ రేటు 1951లో 20-25 మధ్యలో ఉంది.
• జనాభా పెరుగుదల అధికంగా ఉండటానికి మరణాల తగ్గుదల కూడా కారణమే.
• దేశంలో మరణాల రేటు తగ్గడానికి కారణాలు..
  1) పోషకాహార లభ్యత
  2) పారిశుద్ధ్య సౌకర్యాలు
  3) రక్షిత మంచినీరు
  అంటువ్యాధుల నివారణ
  5) వైద్య సౌకర్యాలు
  6) జీవన ప్రమాణాల పెరుగుదల
• ఒక దేశ మరణాల రేటును బట్టి ఆ దేశ ఆరోగ్య ప్రమాణాల స్థితిని అంచనా వేస్తారు.
• భారతదేశంలో మరణాల రేటు మధ్యస్థ దశలో ఉందని చెప్పవచ్చు.
  జనాభా ముఖ్య లక్షణాలు
  1) జనసాంద్రత 2) అక్షరాస్యత
  3) జనాభా పరిమాణం 4) గ్రామీణ-పట్టణ జనాభా
  5) లింగ నిష్పత్తి 6) వయస్సుల వారీ వర్గీకరణ
  7) ఆయుప్రమాణం
  జనసాంద్రత: ఒక చ.కి.మీ. వైశాల్యాన్ని కలిగి ఉన్న ప్రాంతం లో నివసించే జనాభాను ఆ ప్రాంత జనసాంద్రత అంటారు.
• 2011 లెక్కల ప్రకారం భారతదేశ జనసాంద్రత 382గా ఉంది.
  ఎక్కువ జనసాంద్రత గల ప్రాంతాలు
• జీవనానికి అనుకూలంగా ఉండి, అధిక జీవనోపాధిని కలిగి ఉన్న ప్రాంతాలు అత్యధిక జనసాంద్రతను కలిగి ఉన్నారు.
  1) అత్యల్ప జనసాంద్రత ప్రాంతాలు: ఒక చ.కి.మీ.కు 100 లేదా అంత కంటే తక్కువ మంది జనాభా ఉన్న ప్రాంతాలు.
  1) అరుణాచల్‌ప్రదేశ్‌- 17 (జనసాంద్రత)
  2) మిజోరం- 32
  3) అండమాన్‌ నికోబార్‌ దీవులు- 46
  4) సిక్కిం- 86
  2) అల్ప జనసాంద్రత ప్రాంతాలు: ఒక చ.కి.మీ.కు 101-250 మంది జనాభా ఉన్న ప్రాంతాలు.
  1) మేఘాలయ- 103
  2) హిమాచల్‌ప్రదేశ్‌- 109
  3) మణిపూర్‌- 111
  4) నాగాలాండ్‌- 120
  3) మాధ్యమిక జనసాంద్రత ప్రాంతాలు: చ.కి.మీ.కు 251-500 మంది జనాభా ఉన్న ప్రాంతాలు.
• భారతదేశ సగటు జనసాంద్రత 382 కూడా ఈ జాబితాలోకి వస్తుంది.
  1) గుజరాత్‌- 258 2) కర్ణాటక- 276
  3) ఆంధ్రప్రదేశ్‌- 277 4) త్రిపుర- 305
  5) తెలంగాణ- 312
  4) అధిక జనసాంద్రత ప్రాంతాలు: చ.కి.మీ.కు 501-1000 మంది జనాభా ఉన్న ప్రాంతాలు.
  1) ఉత్తరప్రదేశ్‌- 690
  2) దాద్రానగర్‌ హవేలి- 700
  3) కేరళ- 809
  4) పశ్చిమబెంగాల్‌- 1028
  5) బీహార్‌- 1166
  5) అత్యధిక జనసాంద్రత ప్రాంతాలు: చ.కి.మీ.కు 1000 లేదా అంతకంటే ఎక్కువమంది జనాభా ఉన్న ప్రాంతాలు.
  1) ఢిల్లీ- 11,320 2) చండీగఢ్‌- 9252
  3) పాండిచ్చేరి- 2598 4) లక్షదీవులు- 2013
  అత్యధిక జనసాంద్రత గల జిల్లాలు
  1) నార్త్‌-ఈస్ట్‌ ఢిల్లీ- 36,165
  2) సెంట్రల్‌ ఢిల్లీ- 27,730
  3) ఈస్ట్‌ ఢిల్లీ- 27,132
  4) చెన్నై- 26,553
  అత్యల్ప జనసాంద్రత గల జిల్లాలు
  1) దిబంగ్‌ వ్యాలీ (అరుణాచల్‌ప్రదేశ్‌)- 1 (ఒక్కరు మాత్రమే)
  2) లాహుల్‌ అండ్‌ స్పిటీ (హిమాచల్‌ప్రదేశ్‌)- 2
  3) లేహ్‌ (జమ్మూకశ్మీర్‌)- 3
  4) అంజావ్‌ (అరుణాచల్‌ప్రదేశ్‌)- 3
• 1951లో జనసాంద్రత- 117
• 2001లో జనసాంద్రత- 324
• 2011లో జనసాంద్రత- 382
• 2001-11 మధ్య వృద్ధి రేటు 17.5 శాతం)
• 2022లో జనసాంద్రత- 431
• 2011-22 మధ్య వృద్ధి రేటు- 12 శాతం

అక్షరాస్యత

• ఒక దేశ మొత్తం జనాభాలో అక్షరాస్యులుగా ఉన్న జనాభా శాతాన్ని ఆ దేశ అక్షరాస్యత రేటు అంటారు.
• అంతర్జాతీయ అక్షరాస్యత దినోత్సవం- సెప్టెంబర్‌ 8 (యునెస్కో 1966లో ఏర్పాటు చేసింది)
• అక్షరాస్యత దినోత్సవ 2022 థీమ్‌ ‘ట్రాన్స్‌ఫార్మింగ్‌ లిటరసీ లెర్నింగ్‌ స్పేసెస్‌’.
• 1820లో ప్రపంచ అక్షరాస్యత రేటు- 12 శాతం
• ప్రస్తుతం ప్రపంచ అక్షరాస్యత రేటు- 87 శాతం
• యూఎస్‌ఏ, యూరప్‌, అర్జెంటీనా, ఉరుగ్వే అక్షరాస్యత రేటు- 99 శాతం
• 2011 ప్రకారం చైనా అక్షరాస్యత రేటు- 97 శాతం
• 2011 ప్రకారం భారతదేశ అక్షరాస్యత రేటు- 74.04 శాతం
• అత్యల్ప అక్షరాస్యత రేటు దక్షిణ సూడాన్‌- 35 శాతం, అఫ్గానిస్థాన్‌- 37 శాతం
• ప్రపంచంలో పురుషుల అక్షరాస్యత శాతం- 90 శాతం
• ప్రపంచంలో మహిళల అక్షరాస్యత శాతం- 82.7 శాతం
• ప్రపంచంలో అక్షరాస్యత శాతం- 87 శాతం
• 1901లో భారతదేశ అక్షరాస్యత- 5.35 శాతం, పురుషుల అక్షరాస్యత- 9.83 శాతం, స్త్రీల అక్షరాస్యత- 0.60 శాతం

2017-18 జాతీయ గణాంక కమిషన్‌ సర్వే ప్రకారం..

• భారతదేశ అక్షరాస్యత- 77.7 శాతం, పురుషులు- 84.7 శాతం, స్త్రీలు 70.3 శాతం
• 2011 ప్రకారం.. దేశంలో మొత్తం అక్షరాస్యుల సంఖ్య- 76.35 కోట్లు. దీంట్లో పురుషుల అక్షరాస్యత- 43.47 కోట్లు (80.89 శాతం), స్త్రీల అక్షరాస్యత- 32.39 కోట్లు (64.64 శాతం).
• భారత పట్టణ అక్షరాస్యత- 87.7 శాతం, గ్రామీణ అక్షరాస్యత- 73.5 శాతం.

జీ గిరిధర్‌
సివిల్స్‌ ఫ్యాకల్టీ
బీసీ స్టడీ సర్కిల్‌
హైదరాబాద్‌
9966330068