Public life chariots are minerals | జనజీవన రథచక్రాలు ఖనిజాలు (గ్రూప్‌-1 ప్రత్యేకం)

అలోహ ఖనిజాలు

అభ్రకం (మైకా)

-ప్రపంచ ఉత్పత్తిలో భారత్‌ మొదటి స్థానంలో ఉన్నది.
– దేశంలో ఆంధ్రప్రదేశ్‌, జార్ఖండ్‌ ఎక్కువగా ఉత్పత్తి చేస్తున్నాయి. ఆంధ్రప్రదేశ్‌, రాజస్థాన్‌లో అత్యధిక నిల్వలు ఉన్నాయి.

గనులు
– ఆంధ్రప్రదేశ్‌- గూడూరు (నెల్లూరు జిల్లా)
– ఇక్కడున్న షా గని దేశంలోనే అత్యంత లోతైనది.
-జార్ఖండ్‌- కోడెర్మా గని, హజారీబాగ్‌
– రాజస్థాన్‌- జైపూర్‌, బిల్వార్‌, ఉదయ్‌పూర్‌

ఆస్బెస్టాస్

– రాతినారను ప్రపంచంలో రష్యా అత్యధికంగా ఉత్పత్తి చేస్తున్నది. దేశంలో ఒడిశా, ఛత్తీస్గఢ్‌లు ఎక్కువగా ఉత్పత్తి చేస్తుండగా, రాజస్థాన్‌, కర్ణాటకలో అత్యధిక నిల్వలు ఉన్నాయి.
– తెలంగాణలో ఖమ్మంలో రాతినార ఎక్కువగా లభిస్తున్నది.

ముగ్గురాయి

– ప్రపంచంలోనే నాణ్యమైన, అధికపరిమాణంలో బెరైటీస్ నిల్వలు ఆంధ్రప్రదేశ్‌లోని మంగంపేట (కడప) దగ్గర ఉన్నాయి. రాష్ట్రంలో ఖమ్మంలో ముగ్గురాయి అధికంగా లభిస్తున్నది.

యురేనియం

-ప్రపంచంలో కజకిస్థాన్‌ యురేనియంను అధికంగా ఉత్పత్తి చేస్తున్నది.
-దేశంలో అరుణాచల్‌ప్రదేశ్‌లో ఎక్కువగా ఉత్పత్తి అవుతున్నది. జాదుగూడ (జారండ్‌), పెద్దఅడిశర్లపల్లి (నల్లగొండ), ఆంధ్రప్రదేశ్‌లోని తుమ్మలపల్లి (కడప), శంకరంపేట (నెల్లూరు)లో ఈ గనులు విస్తరించి ఉన్నాయి.

మోనోజైట్‌

– దీని నుంచి థోరియంను గ్రహిస్తారు.
– ప్రపంచంలో దీని నిల్వలు భారతదేశంలో అధికంగా ఉన్నాయి.
– దేశంలో కేరళ, ఆంధ్రప్రదేశ్‌ (విశాఖ బీచ్‌ ఇసుకలో) ఎక్కువగా ఉన్నాయి.

 

సున్నపురాయి

– దీన్ని ఎక్కువగా సిమెంట్‌ పరిశ్రమలో ఉపయోగిస్తారు.
– సున్నపురాయిలో 10 శాతం మెగ్నీషియం ఉంటే దాన్ని డోలమైట్‌ అంటారు.
– దేశంలో ఉత్పత్తి పరంగా ఆంధ్రప్రదేశ్‌, రాజస్థాన్‌లు అగ్రస్థానంలో ఉండగా, నిల్వల పరంగా కర్ణాటక, ఆంధ్రప్రదేశ్‌ తొలి రెండు స్థానాల్లో ఉన్నాయి.
– తెలంగాణలో నల్లగొండలో సున్నపురాయి అధిగా లభ్యమవుతున్నది.

ఇంధన ఖనిజాలు

బొగ్గు

-ఇది హైడ్రో కార్బన్‌.
– ప్రపంచంలో బొగ్గు ఉత్పత్తిలో చైనా మొదటి స్థానంలో ఉండగా, అమెరికా, భారత్‌ తర్వాతి స్థానాల్లో ఉన్నాయి.
-బొగ్గులోని కార్బన్‌ శాతం ఆధారంగా నాలుగు రకాలుగా విభజించవచ్చు. అవి..
ఆంత్రసైట్‌ బొగ్గు- 90 శాతం
బిట్యుమినస్ బొగ్గు- 75- 80 శాతం కార్బన్‌
– ఈ రకం బొగ్గు భారత్‌లో అధికంగా లభ్యమవుతున్నది.
లిగ్నైట్‌- 65 శాతం
– తమిళనాడులోని నైవేలీలో లభిస్తుంది.
పీట్‌- 35 శాతం
– ఇది చెక్కలా కాలుతుంది. మంట తక్కువ, పొగ ఎక్కువగా ఉంటుంది.
– దేశంలో కోకింగ్‌ రకానికి చెందిన బొగ్గు నిల్వలు చాలా తక్కువ. కాబట్టి మనకు కావాల్సిన ఈ రకపు బొగ్గును ఆస్ట్రేలియా, చైనాల నుంచి దిగుమతి చేసుకుంటున్నాం.
కాలం ఆధారంగా బొగ్గు రెండు రకాలు..
– గోండ్వానా రకపు బొగ్గు: ఇది 200-250 మి. ఏండ్ల క్రితం ఏర్పడింది.
– టెర్షియరీ బొగ్గు: ఇది 55-60 మి. ఏండ్ల క్రితం ఏర్పడింది.
– ఈ రకపు బొగ్గు దేశంలో 2 శాతం మాత్రమే లభిస్తున్నది. ఇది ఈశాన్య రాష్ట్రాల్లో, తమిళనాడు విస్తరించి ఉంది.
– దేశంలో ఉత్పత్తిపరంగా జారండ్‌, ఛత్తీస్గఢ్‌, ఒడిశా మొదటి స్థానాల్లో ఉన్నాయి. తెలంగాణలో ఖమ్మం, వరంగల్‌లో ఎక్కువగా లభిస్తున్నది. ఒడిశా, జారండ్‌, ఛత్తీస్గఢ్‌లో నిల్వలు అధికంగా ఉన్నాయి.
గోండ్వానా రకపు బొగ్గు విస్తరణ..
– ప్రస్తుతం అత్యంత విలువైన, పెద్ద గని ఝరియా (జారండ్‌). దీన్ని స్టోర్‌ హౌస్ ఆఫ్‌ ద బెస్ట్‍ మెటలర్జికల్‌ కోల్‌ ఇన్‌ ఇండియా అని పిలుస్తారు.
– అతి పురాతన బోగ్గుగని- రాణిగంజ్‌ (పశ్చిమబెంగాల్‌)
– ఎక్కువ నిల్వలున గనులు రాణిగంజ్‌, తాల్చేర్‌ (ఒడిశా)
– దేశంలో అతిపెద్ద ఓపెన్‌కాస్ట్‍ గని- తాల్చేర్‌
– రెండు రాష్ట్రాల్లో విస్తరించి ఉన్న బొగ్గుగని- సింగ్రౌలి (ఉత్తరప్రదేశ్‌, మధ్యప్రదేశ్‌లో విస్తరించి ఉంది)

పెట్రోలియం

-పెట్రోలియం అనే ఇంగ్లిష్‌ పదం పెట్రో (రాయి), ఓలియం (నూనె) అనే లాటిన్‌ పదాల నుంచి వచ్చాయి. పెట్రోలియంను ద్రవ బంగారం అని పిలుస్తారు. ఇది అవక్షేప శిలలో దొరుకుతుంది.
– దేశంలో పూర్తిస్థాయిలో తవ్విన చమురు బావి, పురాతన బావి- దిగ్భాయ్‌ (అసోం)
– మొదటిసారిగా పెట్రోలియంను గుర్తించిన ప్రాంతం- మాకూమ్‌ (అసోం)
– పెట్రోలియం ఉత్పత్తిలో ప్రపంచంలో అమెరికా, చైనా, కువైట్‌ మొదటి మూడు స్థానాల్లో ఉన్నాయి. దేశంలో మహారాష్ట్ర- బాంబేహై, రాజస్థాన్‌-బర్మార్‌, అసోం-దిగ్భాయ్‌, మాకూమ్‌, ఆంధ్రప్రదేశ్‌- రవ్వ, తాటిపాక (తూర్పుగోదావరి), కృష్ణాగోదావరి బేసిన్‌లో లభిస్తున్నది.
– దేశంలో అతిపెద్ద చమురు బావి- మధురా (ఉత్తరప్రదేశ్‌)
– ప్రైవేట్‌రంగంలో ఏకైక చమురుశుద్ధి కర్మాగారం- రిలయన్స్​‍ చమురుశుద్ది కర్మాగారం జామ్‌నగర్‌ (గుజరాత్‌)
పైప్‌లైన్లు (పెట్రోలియం, సహజవాయువు)
-దేశంలో మొదటి పెట్రోలియం పైప్‌లైన్‌- సహర్కాటియా నుంచి గువాహటి వరకు (1964). తర్వాత దీన్ని బరౌని వరకు పొడిగించారు. దీని పొడవు 1167 కి.మీ.
– రెండో పైప్‌లైన్‌ హెచ్‌బీజే పైప్‌లైను. దీనిపొడవు 1750 కి.మీ. ఇది హజీరా (గుజరాత్‌), బీజాపూర్‌ (మధ్యప్రదేశ్‌), జగదీష్‌పూర్‌ (ఉత్తరప్రదేశ్‌లను) కలుపుతున్నది. ప్రస్తుతం దీన్ని ఢిల్లీకి దగ్గర్లోని బత్రాలా వరకు పొడిగించారు.
-దేశంలో పెట్రోలియం తూర్పు తీరం, పశ్చిమతీరంలో ఖండాంతర్గత సముద్రప్రాంతాల్లో లభిస్తున్నది.
పశ్చిమతీరం
-ఇటీవల పెట్రోలియం నిల్వలు బయటపడిన ప్రాంతం- మాంగ్లా (రాజస్థాన్‌)
తూర్పుతీరం
– ఆంధ్రప్రదేశ్‌లోని కేజీ బేసిన్‌ (రవ్వ, లింగాల, అమలాపురం మొదలైన ప్రాంతాలు)
– తమిళనాడులో కావేరీ బేసిన్‌ (నారీమనం, కొవెలపూర్‌)

సహజవాయువులు

– సహజవాయువుల అధికంగా లభించే ప్రాంతాలు అసోం, గుజరాత్‌, ప్రపంచంలో రష్యాలో అధికంగా ఉత్పత్తి అవుతున్నది.
లభించే ప్రాంతాలు
– గుజరాత్‌- అంకలేశ్వర్‌, కాంబే బేసిన్‌
– మహారాష్ట్ర- బొంబాయ్‌హై
– రాజస్థాన్‌- తానోట్‌
– అరుణాచల్‌ప్రదేశ్‌- లాప్‌టంగ్‌పుంగ్‌
– అసోం- సహర్‌ కటియా
– పశ్చిమబెంగాల్‌- మిడ్నాపూర్‌
– హిమాచల్‌ప్రదేశ్‌- జ్వ్యాలా ముఖి, ఖాంగ్రా
– పంజాబ్‌- ఫిరోజ్‌పూర్‌

చమురుశుద్ధి కేంద్రాలు

– దేశంలో ప్రస్తుతం 22 చమురుశుద్ధి కేంద్రాలు ఉన్నాయి. ఇందులో 17 ప్రభుత్వ రంగంలో, 3 ప్రైవేటు రంగంలో (జామ్‌నగర్‌ స్టేజ్‌ వన్‌, వాడినార్‌ స్టేజ్‌ 3, వాడినార్‌), రెండు ఉమ్మడి యాజమాన్యంలో (బినా-మధ్యప్రదేశ్‌, బటిన్డా (పంజాబ్‌) ఉన్నాయి.
– ప్రభుత్వ రంగంలో అతిపెద్దది- కియాలి (గుజరాత్‌)
– ప్రభుత్వరంగంలో అతి చిన్నది- నుమాలిగర్‌ (అసోం)
– దేశం మొత్తంలో అతిపెద్దది- జామ్‌నగర్‌ (గుజరాత్‌)
– దేశంలో అతిచిన్నది- నుమాలిగర్‌ (అసోం)

అణుఖనిజాలు

యురేనియం

– దీని ముడి ఖనిజం- పిచ్‌బ్లెండ్‌
-ఇది జాదుగూడ (జారండ్‌), గయా (బీహార్‌), ఆరావళి పర్వతాలు (రాజస్థాన్‌), నల్లగొండ (తెలంగాణ), కడప (ఆంధ్రప్రదేశ్‌)లో లభిస్తుంది.
– యురేనియం అణువిద్యుత్‌ కేంద్రాలు.. జైతాపూర్‌ (మహారాష్ట్ర), హరిపూర్‌ (పశ్చిమబెంగాల్‌), కుడంకుళం (తమిళనాడు)
థోరియం (Th)
– దీని ముడిఖనిజం మోనజైట్‌. ఇది ఎక్కువగా మలబార్‌ తీరంలో (కేరళ) ఇసుక రూపంలో లభిస్తుంది. జారండ్‌, బీహార్‌, తమిళనాడులో స్వల్పంగా లభిస్తుంది.
జర్కోనియం (Zr)
– ముడిఖనిజం జిర్కాన్‌
– ఇది మలబార్‌ తీరంలో లభిస్తుంది.
టైటానియం (Ti)
– ఇది ఆంధ్రప్రదేశ్‌లోని విశాఖ తీరంలో లభిస్తుంది.

ఇల్మనైట్‌
-ఇవి ఎక్కువగా ఆంధ్రప్రదేశ్‌లోని విశాఖ తీరానికి దగ్గర్లో ఉన్న చింతపల్లి, ముక్కాముల ఇసుక దిబ్బల్లో లభిస్తుంది.

ప్రస్తుతం ప్రపంచంలో అణువిద్యుత్‌ను ఎక్కువగా ఉత్పత్తి చేస్తున్న దేశం: ఫ్రాన్స్​‍ (70 శాతం)
భారత్‌ వాటా 3 శాతం

 దేశంలోని అణువిద్యుత్‌ కేంద్రాల సంఖ్య- 7

(తారాపూర్‌-మహారాష్ట్ర, రావత్‌భటా-రాజస్థాన్‌, కుడంకుళం-తమిళనాడు, కైగా-కర్ణాటక, కాక్రపార్‌-గుజరాత్‌, కల్పకం-తమిళనాడు, నరోరా-ఉత్తరప్రదేశ్‌)
– దేశంలో మొదటి అణువిద్యుత్‌ కేంద్రం- తారాపూర్‌ (మహారాష్ట్ర)
– తారాపూర్‌లోని అణురియాక్టర్‌ పేరు- అప్సర
– ఇది తమిళనాడులోని కల్పకం కేంద్రంలో ఉన్నది.
– కల్పకం పేరు.. ఇందిరాగాంధీ సెంటర్‌ ఫర్‌ అటామిక్‌ రిసెర్చ్‍
– ఇటీవల మూసివేసిన రియాక్టర్‌ కెనడా ఇండియన్‌ రియాక్టర్‌ యుటిలిటీ సర్వీస్ (CIRUS)

భారజల కేంద్రాలు

– అణువిద్యుత్‌ కర్మాగారంలో మితకారిగా భారజలాన్ని వాడుతారు.
పంజాబ్‌- నంగల్‌
రాజస్థాన్‌- కోటా
గుజరాత్‌-బరోడా
మధ్యప్రదేశ్‌-హజీరా
మహారాష్ట్ర- థాల్‌
తమిళనాడు- ట్యుటికోరన్‌
తెలంగాణ- మణుగూరు (ఖమ్మం)
ఒడిశా- తాల్చేరు

కాసం రమేష్‌
జాగ్రఫీ ఫ్యాకల్టీ
బీసీ స్టడీ సర్కిల్‌, నిజామాబాద్‌
9440690883