Indian History – Groups Special | మరాఠా గిరిజనం.. బ్రిటిష్‌ పాలనపై తొలి పోరాటం
బ్రిటిష్‌ వ్యతిరేక తిరుగుబాట్లు
- భారతీయ సామాజిక వ్యవస్థలో అనాదిగా గిరిజనులు ముఖ్య పాత్ర పోషించారు. అడవి సంపదను తమ తల్లిగా, ఆస్తిగా నమ్మి బతికిన ఈ గిరిజనులు కూడా భారతదేశంలోని అనేక ప్రాంతాల్లో బ్రిటిష్‌ పరిపాలన వల్ల అనేక కష్టాలకు గురయ్యారు.
- 1857కు పూర్వం దేశంలో ఉన్న ప్రధాన ట్రైబల్‌ తెగల్లో ‘కోలి’ (మహారాష్ట్ర) తమల్‌, చిరో, బొగటా (చోటానాగపూర్‌), మీటి (అస్సాం), కోల్‌ (బీహార్‌), నాయక్‌ (గుజరాత్‌), ఖోండ్‌లు (ఒరిస్సా), సంతాల్‌ (బిహార్‌) పేర్కొనదగినవి. వీరు కంపెనీ పాలనకు వ్యతిరేకంగా తిరుగుబాట్లు చేశారు.
- కంపెనీ అధికారులు చేసిన అటవీ చట్టాలు, వారి భూమిశిస్తు చట్టాలు గిరిజనుల స్వేచ్ఛను భంగపరిచి ఆదాయాన్ని దెబ్బతీశాయి. తండాల అధిపతులను తొలగించి వారి స్థానంలో గిరిజనేతరులైన సిక్కులను, ముస్లింలను, పెత్తందార్లను బ్రిటిష్‌వారు నియమించి గిరిజన సంప్రదాయ పరిపాలనను విచ్ఛిన్నం చేశారు.
- బ్రిటిష్‌ పాలనలోకి మరాఠా ప్రాంతంలోని ‘కోలి’ తెగ గిరిజనులు 1784-85లో తొలిసారిగా తిరుగుబాటు చేశారు. ఫ్రెంచి విప్లవం జరిగిన సంవత్సరంలోనే అంటే 1789లో ‘చోటానాగపూర్‌’ ప్రాంతంలోని ‘తమల్‌ తెగ’ గిరిజనులు అక్కడి కంపెనీ చట్టాలకు వ్యతిరేకంగా తిరుగుబాటు చేశారు.
- ఒరిస్సాలోని ఖోండ్‌ గిరిజనులు అనాదిగా నరబలిని, శిశు హత్యలను తమ ఆచారంగా నిర్వహించేవారు.
- 1846కు ముందు ప్రభుత్వం వీటిని నిషేధిస్తూ చట్టాలు చేసింది. దీన్ని వ్యతిరేకిస్తూ ఖోండులు 1846-48 మధ్య కాలంలో తిరుగుబాటు చేశారు. ఈ తిరుగుబాటుకు ఖోండు రాజైన ‘సామ్‌ బిసాయ్‌’ నేతృత్వం వహించాడు.
- బ్రిటిష్‌వారు నియమించిన గిరిజనేతర అధికారులు బీహార్‌లోని ‘సంతాల్‌’లు తిరుగుబాటు చేశారు.
- 1857లో దేశంలోని వివిధ ప్రాంతాల్లో తిరుగుబాటు ప్రారంభం కాగానే పలమౌ, రాంచీ, హజారీబాగ్‌ ప్రాంతంలో పీతాంబర్‌ నాయకత్వంలో ‘చిరో’ తెగ గిరిజనులు తిరుగుబాటు లేవదీశారు.
భిల్‌ గిరిజనుల తిరుగుబాటు (1817-19) - లార్డ్‌ హేస్టింగ్స్‌ గవర్నర్‌ జనరల్‌గా పని చేస్తున్న రోజుల్లో ఖాందేష్‌ ప్రాంతంలో నివసించే భిల్‌ తెగ గిరిజనులు బ్రిటిష్‌ కంపెనీ పాలనకు వ్యతిరేకంగా తిరుగుబాటు చేశారు.
- రెండో బాజీరావ్‌, అతని సేనాధిపతి ‘త్రియంబిజ్‌ జీ డాంగ్లియా’ భిల్‌ తెగ వారిని రెచ్చగొట్టారని బ్రిటిష్‌వారు ఆరోపించారు.
- బర్మా యుద్ధంలో బ్రిటిష్‌ సేనలకు ఎదురుదెబ్బ అనంతరం మరోసారి 1824-25లో ‘భిల్‌’లు సేవారాం నేతృత్వంలో 1846 వరకు ఇంకోసారి బ్రిటిష్‌ వారికి వ్యతిరేకంగా తిరుగుబాటు చేశారు.
- రమోసే తెగ తిరుగుబాట్లు (1822)
- భారతదేశంలోని పశ్చిమ కనుమల్లో నివసించే ఆటవిక, గిరిజన తెగల్లో రమోసీలు, చిత్తూర్‌ సింగ్‌ నాయకత్వంలో 1822లో బ్రిటిష్‌ వారికి వ్యతిరేకంగా తిరుగుబాటు చేశారు.
- సతార పరిసరాల్లో దాడులు చేసి బీభత్సం సృష్టించారు. కానీ బ్రిటిష్‌ సైన్యాలు వీటిని అణచివేశాయి.
కోల్‌ గిరిజనుల తిరుగుబాటు (1831-32)
- కోల్‌ తెగకు చెందిన గిరిజనులు బీహార్‌లోని రాంచి సింగ్‌భమ్‌, హజారీబాగ్‌, పలమౌ ప్రాంతాల్లో ఈస్టిండియా కంపెనీ పాలనకు ముందు భూమిపై హక్కును కోల్‌ తెగ పెద్దలైన ‘ముండాలు’ చెలాయించేవారు. కానీ కంపెనీ ఈ ప్రాంతాలపై గిరిజనేతరులకు, పెత్తందార్లకు హక్కులను కట్టబెట్టింది. దీనికి వ్యతిరేకంగా గిరిజనులు 1831-32లో తిరుగుబాటు లేవదీశారు.
- రాంచీ ప్రధాన కేంద్రంగా సింగ్‌భమ్‌, హజారీబాగ్‌, పలమౌ కోల్‌ల దాడులకు గురయ్యాయి.
- కోల్‌ల హింసాత్మక చర్యలు అదుపు తప్పడంతో కంపెనీ అధికారులు ఈ ప్రాంతాల్లో సైనిక చర్యను ప్రారంభించింది.
- 1832 మార్చి నెల నాటికి కోల్‌ తిరుగుబాటును పూర్తిగా అణచివేశారు.
ముండా తిరుగుబాటు (చోటా నాగపూర్‌)
- ఉత్తర ప్రాంతపు మైదానాల నుంచి వస్తున్న ‘జాగీర్దారులు’, ‘థికాదారులు’ తమకు సంప్రదాయకమైన ‘ఖుంత్‌కట్టి’ భూ వ్యవస్థను ఇంగ్లిష్‌వారు నిర్మూలింపజేయడం వీరు గమనించారు.
- గిరిజనులు బిర్సా ముండా నాయకత్వంలో తిరుగుబాటు చేసి పరాజయం పాలయ్యారు. బిర్సా ముండా బందీ అయి తర్వాత జైలులోనే మరణించాడు.
- అయితే 1908 చోటానాగపూర్‌ కౌలుదారీ చట్టం ఆలస్యంగా అయినా ‘ఖుంత్‌కట్టి’ హక్కును గుర్తించి ‘బెత్‌ బెగరీ’ నిషేధించింది.
ఏపీలో గిరిజన తిరుగుబాటు - ప్రాచీన మధ్య యుగాల్లో ముఖ్యంగా ఆంధ్ర ప్రాంతంలోప్రస్తుత శ్రీకాకుళం, విశాఖపట్నం, తూర్పు గోదావరి, పశ్చిమ గోదావరిలో నిజాం రాజ్యంలోని ఖమ్మం, ఆదిలాబాద్‌, మహబూబ్‌నగర్‌, కర్నూలు జిల్లాల్లో అధికంగా గిరిజనులు నివసించేవారు.
- ఏపీలోని గిరిజన తెగలు మధ్య యుగంలో స్వేచ్ఛాయుతమైన, నిజాయితీ గల జీవితాన్ని గడిపారు. ఆంధ్ర దేశాన్ని కాకతీయ, రెడ్డి, విజయనగర, కుతుబ్‌షాహీ వంశాల పాలకులు వీరి అంతరంగిక, జీవన, సామాజిక, మతాచారాల్లో జోక్యం కలిగించుకోలేదు. వారి అడవి హక్కులకు భంగం కలిగించలేదు.
- కానీ భారతదేశంపై బ్రిటిష్‌వారి సార్వభౌమాధికారం నెలకొల్పబడిన తర్వాత వీరి జీవనం దుర్లభమైంది. వారి స్వేచ్ఛ దెబ్బతింది. చివరకు విశాఖపట్నం, తూర్పు గోదావరి జిల్లాల్లో స్థానిక గిరిజనులు పరదేశీ ప్రభుత్వ క్రూర చట్టాలకు వ్యతిరేకంగా తిరుగుబాటు లేవదీశారు.
రంపా విప్లవం (1879)
- మద్రాసు ప్రెసిడెన్సీలోని తెలుగు ప్రాంతాల్లో రంపా గ్రామం (ఏజెన్సీ ప్రాంతం). ఇక్కడి గిరిజనుల తిరుగుబాటుకు అతిముఖ్య కారణం ఆంగ్లేయుల క్రూరమైన రెవెన్యూ విధానం, వారు ప్రోత్సహించిన హింసా విధానం.
- రంపా ఏజెన్సీ ప్రాంతానికి అధిపతిగా (పరిపాలనాధికారిగా) మున్సబ్‌దార్‌ ఉండేవాడు. ఇతనికి సహాయంగా ముత్తేదార్లు
ఉండేవారు. - రంపా ఏజెన్సీ ప్రాంత అధిపతిగా మాధవతి రామ భూపతిదేవ్‌ ఉండేవాడు. ఇతడు నిరంకుశంగా పరిపాలన చేశాడు. ఇదే సమయంలో మద్రాసు ప్రభుత్వం కొండ జాతులవారికి తాటిచెట్ల నుంచి కల్లు తీసే హక్కులను రద్దు చేస్తూ చట్టం చేసింది.
- దీంతో విసుగెత్తిన గిరిజనులు తమ సహజ హక్కుల రక్షణ కోసం చంద్రయ్య సర్ధార్‌ జగన్‌, పురికాంత సాంబయ్య, కారుతిమ్మన దొర, అంబుల్‌రెడ్డి మొదలైనవారి నేతృత్వంలో గొప్ప గిరిజన తిరుగుబాటు లేవదీశారు.
- ఈ తిరుగుబాటులో అడ్డతీగల పోలీస్‌ స్టేషన్‌పై చంద్రయ్య దళం దాడి చేసి దగ్ధం చేసింది. విషయం గ్రహించిన మద్రాసు ప్రభుత్వం తిరుగుబాటును అణచడానికి ‘సవ్లెవన్‌’ అనే అధికారిని రంపా ఏజెన్సీకి పంపింది.
- కారణం తెలుసుకున్న ప్రభుత్వం రామభూపతి దేవ్‌ను మున్సబ్‌దార్‌ పదవి నుంచి తొలగించింది. తిరుగుబాటు వల్ల గిరిజనుల పోరాట పటిమ స్పష్టమైంది.
జమీందారీ, రైతు ఉద్యమాలు
- కారన్‌వాలీస్‌ ప్రవేశపెట్టిన శాశ్వత భూమి శిస్తు నిర్ణయ పద్ధతి వల్ల భారతదేశంలో జమీందారీ వ్యవస్థ అవతరించింది. ఈ జమీందారీ వ్యవస్థ బెంగాల్‌లో అమలు చేశారు. దాంతో మద్రాసు రాష్ట్రంలో కూడా జమిందారీ వ్యవస్థ అవతరించింది.
- శ్రీకాకుళం జిల్లా నుంచి చిత్తూరు జిల్లా వరకు అనేక జమీనులు ఏర్పడినవి. ఈ జమీనుల్లోని రైతు పరిస్థితి దుర్భరంగా ఉండేది. జమీన్‌దారీలు ఏర్పడిన తర్వాత భూమిపై హక్కు ఎవరిది అనే ప్రశ్న ఉత్పన్నమైంది.
- రైతు భూమి తనదని వాదించగా జమీందారు తనదని భావించేవారు. జమీందార్లు తమ ఇష్ట ప్రకారం అధిక పన్నులు వసూలు చేసేవారు. ఎదిరించిన వారిని అనేక బాధలకు గురి చేసేవారు.
- గాంధీ నాయకత్వంలో జరుగుతున్న సహాయ నిరాకరణ ఉద్యమ కాలంలో చీరాల-పేరాల ఉద్యమం, పల్నాటి పుల్లరి వ్యతిరేక ఉద్యమం, పెదనందిపాడు పన్ను నిరాకరణోద్యమం జరిగాయి. ఈ ఉద్యమాలు దేశంలోని రైతులందరికీ ధైర్యాన్ని కలగజేశాయి.
పల్నాటి పుల్లరి సత్యాగ్రహం - పల్నాటిలో వెల్దుర్తి, శిరిగిరిపాడు మొదలగు అటవీప్రాంత గ్రామాలపై ప్రభుత్వం పుల్లరి పెంచగా ప్రజలు పుల్లరి కట్టకుండా పశువులను మేపారు. అందువల్ల ప్రభుత్వాధికారులు ప్రజల పశువులను బందెల దొడ్లలో తోలారు.
- 1921, సెప్టెంబర్‌ 22న మందాల గ్రామంలో కన్నెగంటి హనుమంతు అనే రైతు పశువులను ప్రభుత్వాధికారులు తోలుకొని పోతుండగా ప్రజలు అడ్డగించారు. అందుకు పోలీసులు కాల్పులు జరపగా హనుమంతు మరణించాడు.
మునగాల జమీందారు - మునగాల సంస్థానాధీశుడు వెంకట రంగారావు. ఆయన 1900లో చిన్నతనంలోనే జమీందారై 1948లో జమీందారీ రద్దయ్యేంతవరకు జమీందారుగా
కొనసాగాడు. - ఇతనికి కలువ కోవ అనే గ్రామంలో 22 ఎకరాల మాగాణి ఉంది. కోతలప్పుడు కూలీలకు 80 శేర్లు ఇస్తానని చెప్పి పని అయిపోయిన తర్వాత 60 శేర్లు ముక్కిపోయిన ధాన్యాన్ని కొలుస్తానన్నాడు. అందుకు కూలీలు అంగీకరించలేదు. దాంతో వివాదం మొదలైంది.
- కలెక్టర్‌ జోక్యం చేసుకొని కూలీలకు 80 శేర్ల ధాన్యాన్ని కొలిపించాడు.
- ఆనాటి కాంగ్రెస్‌ సెక్రటరీ గొట్టిపాటి బ్రహ్మయ్య రైతులకు, జమీందారుకు సయోధ్య కుదిర్చాడు. దానికి బ్రహ్మయ్య అవార్డు అని పేరు.
వెంకటగిరి జమీందారు - వెంకటగిరి జమీందారు రాజేంద్రుడు. ఆనాటి జమీందారీ సంఘానికి అధ్యక్షుడు, మద్రాసు అసెంబ్లీ సభ్యుడు. కానీ 1937లో జరిగిన ఎన్నికల్లో ఓడిపోయాడు.
- తన సంస్థానం ప్రజలే ఓడించారని కక్షతో పాళెంకోట వద్ద ఉన్న పనపకోన అనే అడవిలో రైతులు పశువులు మేపడానికి వీల్లేదని దిగ్బంధం చేశాడు.
- అందుకు కోపగించిన పాళెంకోట, తీర్థంపాడు గ్రామ స్త్రీలు అతడు కాపలా పెట్టిన పోలీసులు, దివానం సైనికుల మీద దాడిచేసి తరిమికొట్టారు. పోలీసులు ఆ స్త్రీలపై కేసు పెట్టగా కోర్టు ఆ కేసును కొట్టివేసింది.
రైతుల తిరుగుబాట్లు - బ్రిటిష్‌ పాలన ఫలితంగా మిగిలిన రంగాలకన్నా వ్యవసాయ రంగం బాగా నష్టపోయింది. బ్రిటిష్‌ వారి కొత్త భూమిశిస్తు విధానం, వాణిజ్య పంటల ప్రాధాన్యం, అధిక వడ్డీరేట్లు రైతులను మరిన్ని సమస్యల్లోకి నెట్టి తిరుగుబాట్లకు దారి తీశాయి.
నీలిమందు విప్లవం 1859-60 - బెంగాల్‌ భూస్వాముల నుంచి విస్తారమైన భూములు కౌలుకు తీసుకున్న యూరోపియన్‌ భూకామందులు వాటిలో నీలిమందు పంటను పండించాలని రైతుల్ని నిర్బంధించారు.
- నీలిమందు పంట వల్ల ప్రతిఫలం సరిగా లభించకపోయినా దాన్నే పండిచాల్సి రావడం రైతుల్లో అసంతృప్తికి దారి తీసింది.
- ఫలితంగా జరిగిన తిరుగుబాటుకు విష్ణుచరణ్‌ విశ్వాస్‌, దిగంబర్‌ విశ్వాస్‌లు నాయకత్వం వహించారు.
- మొదటిసారి కలకత్తాలోని మేధావి వర్గం తిరుగుబాటును సమర్థించింది. జమీందార్లు, క్రైస్తవ మిషనరీలు కూడా సహకరించారు.
- నీలిమందు తోటల యజమానుల దాష్టీకాన్ని దీనబంధు మిత్ర తన నీల్‌దర్బార్‌ గ్రంథంలో రాశాడు.
- ప్రభుత్వం తిరుగుబాటును అణచివేసినప్పటికీ రైతుల పట్ల సంయమనంతో వ్యవహరించింది.
పాబ్నా తిరుగుబాటు 1872-76 - తూర్పు బెంగాల్‌లో జమీందార్లు ఉన్నట్లుండి శిస్తు పెంచడంతో రైతులు సాయుధ తిరుగుబాటుకు సిద్ధమయ్యారు.
- సైన్యం తిరుగుబాటును అణచివేసింది.
- 1859లో జారీ చేసిన చట్టం 10ని రద్దు చేసి కౌలుదారుల హక్కులను రక్షించే చట్టం 8ని పునరుద్ధరించారు.
దక్కన్‌ తిరుగుబాటు-1879 - దక్కన్‌లోని రైత్వారీ విధానం వల్ల రైతులు నగదు రూపంలో శిస్తు చెల్లించాల్సి వచ్చింది.
- పంటలు పాడైనా శిస్తులో మార్పు ఉండేది కాదు.
- ఫలితంగా వడ్డీ వ్యాపారుల దగ్గర అప్పుచేసి భూమిని కోల్పోయారు.
- 1865 తర్వాత పత్తి ధరలు పడిపోవటం రైతుల్ని బాగా నష్టపరిచింది.
- పూనా, అహ్మద్‌నగర్‌లలో తిరుగుబాట్లు ప్రారంభమయ్యాయి. దీనికి కూడా మేధావుల మద్దతు లభించినట్లు మరాఠీ పత్రిక
‘దైవాన్‌ చక్షు’ పేర్కొన్నది. - దక్కన్‌ వ్యవసాయదారుల సహాయ చట్టం ద్వారా అధిక వడ్డీలపైన, భూముల స్వాధీనంపైనా ఆంక్షలు విధించబడ్డాయి.
బెంగాల్‌ కౌలుదారుల చట్టం-1885 - 12 సంవత్సరాలు ఒకే గ్రామంలో ఉండి భూమిని కౌలుకు చేస్తే రైతుకు ఆ భూమి మీద ఆక్యుపెన్సీ రైట్స్‌ను కల్పిస్తూ చేసిన చట్టం. ఈ చట్టం ద్వారా రైతు ఆ భూమిని మరొకరికి బదిలీ చేయడానికి గాని, కౌలుకు ఇవ్వడానికి గాని లేదు.
- వడ్డీ వ్యాపారుల జులుం పెరిగింది.
- భూములను వడ్డీ వ్యాపారులు స్వాధీనం చేసుకున్నారు. 1902లో ప్రభుత్వం ఈ చట్టం ద్వారా వారి ఆట కట్టించింది.
జీబీకే పబ్లికేషన్స్‌
హైదరాబాద్‌, 9959361278
Marata
