General Science Chemistry | వర్ణ రహిత హైడ్రోజన్‌.. కఠినమైన టంగ్‌స్టన్‌
మూలకాల వర్గీకరణ
మూలకాలను వర్గీకరించడం ద్వారా వాటి ధర్మాలను అర్థం చేసుకోవచ్చు. అదేవిధంగా మూలకాల వల్ల ఏర్పడ్డ అసంఖ్యాకమైన సమ్మేళనాల ధర్మాలను కూడా అర్థం చేసుకోవచ్చు.
- 1869లో మెండలీఫ్‌, లూథర్‌ మేయర్‌లు ఆవర్తన నియమాన్ని ప్రతిపాదించారు. ఈ ఆవర్తన నియమం ఆధారంగానే నవీన ఆవర్తన పట్టిక ఆవిర్భవించింది.
- ఇప్పటి వరకు భూమిపై 118 మూలకాలను కనుగొన్నారు.
సంయోగ పదార్థం: సంఘటనాంశాలు ఒక నిర్దిష్టమైన నిష్పత్తిని పాటిస్తే వాటిని సంయోగ పదార్థాలు అంటారు.
ఉదా: నీరు, కార్బన్‌ డై ఆక్సైడ్‌ మొదలైనవి - కొన్ని మూలకాల లాటిన్‌ నామాల్లోని అక్షరాలను వాటి సంకేతాలుగా నిర్ణయిస్తారు.
లోహాలు: ఇవి మెరిసే గుణంతో ఉంటాయి. మంచి విద్యుత్‌ వాహకాలు. లోహాలు రేకులుగా సాగే గుణాన్ని కలిగి ఉంటాయి. ఈ గుణాన్ని అగాధ వర్ధనీయత అంటారు. - అగాధ వర్ధనీయత అత్యధికంగా ఉన్న లోహం బంగారం. ఎందుకంటే రేకులుగా సాగే గుణం ఈ లోహానికి అత్యధికంగా ఉంటుంది.
- లోహాలు సన్నని తీగలుగా సాగే గుణం కలిగి ఉంటాయి. ఈ ధర్మాన్ని తాంతవత అంటారు. అత్యధిక తాంతవత ఉన్న లోహం ప్లాటినం.
- ఆవర్తన పట్టికలోని లోహాల సంఖ్య 91. అత్యధిక లోహ స్వభావం ఉన్న మూలకం సీజియం.
- భూ పటలంలో అత్యధికంగా లభించే లోహం అల్యూమినియం.
- అతి కఠినమైన లోహం టంగ్‌స్టన్‌.
- అత్యధిక విద్యుద్వాహకత ఉన్న లోహం వెండి (సిల్వర్‌).
- రాగి, వెండి, బంగారాలను నోబెల్‌ లోహాలు అంటారు.
- జెర్మేనియం, క్రోమియం, మాంగనీస్‌లను స్ట్రాటజిక్‌ లోహాలు అంటారు.
- గాలియంను వేసవి ద్రవం అంటారు.
అలోహాలు: ఇవి అథమ విద్యుత్‌ వాహకాలు. రేకులుగా, తీగలుగా సాగవు. వీటికి మెరిసే గుణం ఉండదు. ఆవర్తన పట్టికలో అలోహాల సంఖ్య 11. అవి: బోరాన్‌, కార్బన్‌, నైట్రోజన్‌, ఆక్సిజన్‌, ఫ్లోరిన్‌, సిలికాన్‌, పాస్ఫరస్‌, సల్ఫర్‌, క్లోరిన్‌, బ్రోమిన్‌, అయోడిన్‌. - అత్యధిక అలోహ స్వభావం ఉన్న మూలకం ఫ్లోరిన్‌.
అర్ధ లోహాలు: వీటిలో లోహ, అలోహ ధర్మాలు దాదాపు సమానంగా ఉంటాయి. ఆవర్తన పట్టికలో అర్ధ లోహాల సంఖ్య ఆరు. అవి: జెర్మేనియం, టిన్‌, ఆర్సెనిక్‌, యాంటిమొని, సెలోనియం, టిలోరియం.
హైడ్రోజన్‌ - హైడ్రోజన్‌ అంటే నీటిని ఏర్పరిచేది అని అర్థం.
- దీన్ని హెన్రీ కావెండీష్‌ అనే శాస్త్రవేత్త కనుగొన్నాడు.
- న్యూట్రాన్‌ ఉండని ఏకైక మూలకం హైడ్రోజన్‌.
- హైడ్రోజన్‌ రంగు లేని వాయువు.
- హైడ్రోజన్‌ దహనశీలి (ఇది స్వయంగా మండుతుంది). హైడ్రోజన్‌ దహన సహకారి కాదు (ఇతర వాయువులు మండటానికి ఇది సహకరించదు).
- దీన్ని శాఖీయ నూనెలను వనస్పతి (డాల్డా)గా మార్చడానికి ఉపయోగిస్తారు.
- బెర్జీలియస్‌ విధానంలో కృత్రిమ పెట్రోల్‌ తయారీలో హైడ్రోజన్‌ను ముడి పదార్థంగా వాడతారు.
- దీన్ని వాతావరణ బెలూన్లలో నింపుతారు.
- హేబర్‌ విధానంలో అమ్మోనియా తయారీలో ముడి పదార్థంగా వాడతారు. ద్రవ హైడ్రోజన్‌ను రాకెట్లలో ఇంధనంగా వినియోగిస్తారు.
- వాయువులన్నింటిలోకి అత్యధిక వ్యాపన రేటు ఉన్నది హైడ్రోజన్‌ మాత్రమే.
- విశ్వంలో అత్యధికంగా (90 శాతం) లభించే మూలకం ఇదే.
హీలియం - హీలియం జడవాయువుల్లో మొదటిది.
- అన్నింటికంటే తేలికైన జడవాయువు ఇదే.
- విశ్వంలో హైడ్రోజన్‌ తర్వాత అత్యధికంగా ఉండేది హీలియం. దీన్ని వాతావరణ బెలూన్లలో నింపుతారు.
- సముద్రాల్లో ఈతకు వెళ్లేవారు శ్వాసకోసం ఆక్సిజన్‌, హీలియం మిశ్రమాన్ని ఉపయోగిస్తారు. అస్తమా రోగుల శ్వాస కోసం కూడా ఇదే మిశ్రమాన్ని వినియోగిస్తారు.
- హీలియం గాలి కంటే తేలికైంది. కాబట్టి దీన్ని విమానాల టైర్లలో నింపడానికి ఉపయోగిస్తారు.
లిథియం - ఇది లోహాలన్నింటిలోకి తేలికైంది.
- రసాయనికంగా అత్యంత చర్యాశీలత కలిగింది.
- మండే స్వభావం కలినది.
- అమ్మోనియా ద్రావణంలో కరిగి నీలిరంగు ద్రావణాన్ని ఏర్పరుస్తుంది.
- లోహాలన్నింటిలో కఠినమైంది టంగ్‌స్టన్‌. అందుకే టంగ్‌స్టన్‌ను విద్యుత్‌ బల్బుల్లో ఫిలమెంట్‌గా ఉపయోగిస్తారు.
- ఫ్లోరోసెంట్‌ బల్బుల్లో మెర్క్యూరీ, బాష్పం, ఆర్గాన్‌ వాయువుల మిశ్రమాన్ని నింపుతారు.
కార్బన్‌ - మూలకాలన్నింటిలోకి అత్యధిక సమ్మేళనాలను ఏర్పరిచేది కార్బన్‌. అందుకే కార్బన్‌ను మూలకాల రాజు అంటారు.
- మూలక పరమాణువులు ఒకదానికొకటి కలిసి గొలుసుల్లాంటి సమ్మేళనాలను ఏర్పరిచే స్వభావాన్ని కాటనేషన్‌ అంటారు.
- మూలకాలన్నింటిలో అత్యధిక కాటనేషన్‌ స్వభావం ఉన్న మూలకం కార్బన్‌.
- కార్బన్‌ రూపాంతమైన డైమండ్‌ ప్రకృతిలో లభించే పదార్థాలన్నింటిలోకి కఠినమైంది.
- కార్బన్‌ మరో రూపాంతరం గ్రాఫైట్‌. ఇది అలోహం అయినా విద్యుద్వాహకత కలిగి ఉంటుంది.
నైట్రోజన్‌ - నైట్రోజన్‌ గాలిలో అత్యధికంగా మండే వాయువు.
- గాలిలో అయిదు భాగాల్లో నాలుగు భాగాలు నైట్రోజన్‌ వాయువు వెలువడి గాలిలో కలిసిపోతుంది.
- మొక్కల పెరుగుదలకు కావలసిన ముఖ్యమైన మూలకం కూడా నైట్రోజన్‌.
- లెగ్యుమినేసి మొక్కలు గాలి నుంచి
- నైట్రోజన్‌ను గ్రహించి దాన్ని నైట్రేట్ల రూపంలో నిల్వ చేస్తాయి.
ఆక్సిజన్‌ - ఆక్సిజన్‌ అంటే ఆమ్లాన్ని ఏర్పరిచేది అని అర్థం.
- దీన్ని షీలే అనే శాస్త్రవేత్త కనుగొన్నాడు.
- భూమి పొరల్లో అత్యధికంగా ఉండే మూలకం ఆక్సిజన్‌.
- ఇది దహన సహకారి వాయువు. అంటే పదార్థాలు మండటానికి సహకరిస్తుంది.
- గాలిలో 1/5వ వంతు ఆక్సిజన్‌ ఉంటుంది.
- ఆక్సిజన్‌, ఎసిటిలిన్‌ వాయువులు కలిసి ఆక్సీ ఎసిటిలిన్‌ జ్వాలను ఇస్తాయి. ఇది 3000 డిగ్రీ సెంటిగ్రేడ్‌ల ఉష్ణోగ్రతను ఇస్తుంది. గాజు బ్లోయింగ్‌ ప్రక్రియలో ఆక్సీ ఎసిటిలిన్‌ జ్వాలను ఉపయోగిస్తారు.
- రోగులు, పర్వతారోహకులు, సముద్రంలో లోతుగా వెళ్లే నావికులు శ్వాసకోసం ఆక్సిజన్‌, హీలియం మిశ్రమాన్ని ఉపయోగిస్తారు.
ఫ్లోరిన్‌ - దీన్ని సూపర్‌ హాలోజన్‌ అంటారు.
- మూలకాలన్నింటిలోకి అత్యధిక రుణ విద్యుద్వాహకత ఉన్నది ఫ్లోరిన్‌. ఇది దంతాల్లో పింగాణి ఏర్పడటానికి అవసరం.
- అలోహాలన్నింటిలోకి అత్యధిక చర్యాశీలత కలిగినది ఫ్లోరిన్‌. నీటిలో ఫ్లోరిన్‌ గాఢత 3 మి.గ్రా/లీటర్‌ కంటే ఎక్కువైతే ఫ్లోరోసిస్‌ వ్యాధి వస్తుంది. ఈ వ్యాధి సోకిన వారిలో ఎముకలు బలహీనమై దంతాలపై పసుపు చారలు ఏర్పడతాయి.
నోట్‌: నీటి నుంచి ఫ్లోరిన్‌ను తొలగించే అతి చవకైన పద్ధతిని నేషనల్‌ ఎన్విరాన్‌మెంటల్‌ రిసెర్చ్‌ ఇన్‌స్టిట్యూట్‌ (NERI) కనుగొన్నది. ఈ పద్ధతిని మొదట నల్లగొండలో ప్రయోగించడం వల్ల దీనికి నల్లగొండ విధానం అనే పేరు వచ్చింది.
నియాన్‌ - దీన్ని ఎర్రని విద్యుత్‌ అలంకరణ దీపాల్లో నింపుతారు.
- ఈ కాంతికి తరంగదైర్ఘ్యం ఎక్కువ. ఇది పొగమంచు ద్వారా ప్రయోగించే స్వభావం కలిగి ఉంటుంది.
- విమానాలు, రైల్వే సిగ్నల్‌ లైట్ల కోసం ఎర్రటి కాంతిని ఉపయోగిస్తారు.
- విమానాల రన్‌వేలో దారి చూపే లైట్లు ఎర్రటి కాంతినిస్తాయి. వీటిలో నియాన్‌ నింపబడి ఉంటుంది.
సోడియం - దీన్ని కిరోసిన్‌లో నిల్వ చేస్తారు. సోడియం చల్లటి నీటితో చర్య జరిపి హైడ్రోజన్‌ వాయువును వెలువరుస్తుంది.
- సోడియం లోహాన్ని కృత్రిమ రబ్బరు తయారీలో ఉత్ప్రేరకంగా ఉపయోగిస్తారు.
- ద్రవ సోడియంను అణు రియాక్టర్లలో శీతలీకరణిగా వాడతారు.
మెగ్నీషియం - మొక్కల ఆకుల్లో ఉండే హరితరేణువుల్లో మెగ్నీషియం లోహం ఉంటుంది. దీనివల్ల ఆకులు పచ్చరంగును కలిగి ఉంటాయి.
- మానవ శరీరంలోని రక్తంలో హిమోగ్లోబిన్‌ ఐరన్‌ లోహాన్ని కలిగి ఉంటుంది. అందుకే రక్తం ఎర్రగా ఉంటుంది.
- మన శరీరంలో రక్తహీనత వల్ల వచ్చే జబ్బును ఎనిమియా అంటారు.
- విటమిన్‌ బి12 లో కోబాల్ట్‌ ఉంటుంది.
అల్యూమినియం - దీన్ని సిల్వర్‌ పెయింట్‌ తయారీలో ఉపయోగిస్తారు. సిల్వర్‌ పెయింట్‌లో సిల్వర్‌ శాతం సున్నా. అయితే అల్యూమినియం పొడిని లిన్‌సీడ్‌ ఆయిల్‌తో కలిపినప్పుడు సిల్వర్‌ పెయింట్‌ తయారవుతుంది.
- భూమి పొరల్లో అత్యధికంగా లభించే లోహం.
- అల్యూమినియం ముఖ్య ఖనిజం బాక్సైట్‌.
- అల్యూమినియం పొడి, అమ్మోనియం నైట్రేట్ల మిశ్రమాన్ని అమ్మోనాల్‌ అంటారు. దీన్ని పేలుడు పదార్థంగా ఉపయోగిస్తారు.
సిలికాన్‌ - ఈ మూలకాన్ని ట్రాన్సిస్టర్‌లో అర్ధలోహంగా ఉపయోగిస్తారు.
- కంప్యూటర్‌ చిప్స్‌ లేదా మైక్రో ప్రాసెసర్ల తయారీలో దీన్ని ఉపయోగిస్తారు. అంతేకాకుండా సోలార్‌ సెల్స్‌ తయారీకి కూడా ఈ మూలకాన్ని ఉపయోగిస్తారు.
- సిలికా అనే సిలికాన్‌, ఆక్సిజన్ల సమ్మేళనం.
పాస్ఫరస్‌ - దీనిలో ముఖ్యంగా రెండు రకాలు ఉంటాయి. ఒకటి తెల్ల పాస్ఫరస్‌, రెండోది ఎర్ర పాస్ఫరస్‌.
- తెల్ల పాస్ఫరస్‌కు పాస్ఫరస్‌ రూపాలన్నింటి కంటే అధిక చర్యాశీలత ఉంటుంది. నీటిలో నిల్వ చేసే అలోహం తెల్ల పాస్ఫరస్‌.
- ఎర్ర పాస్ఫరస్‌ను అగ్గిపెట్టెల పరిశ్రమలో ఉపయోగిస్తారు.
- అగ్గిపుల్ల గీసే ప్రదేశంలో ఎర్ర పాస్ఫరస్‌, యాంటీమొని సల్ఫైడ్‌ మొత్తని గాజు ముక్కల పొడి ఉంటాయి.
జీబీకే పబ్లికేషన్స్‌
హైదరాబాద్‌, 8187826293
