Tertiary landscapes | తృతీయ భూస్వరూపాలు

ద్వీపం
-నాలుగు వైపుల నీటితో ఆవరించి ఉన్న భూభాగాన్ని ద్వీపం అంటారు.
ఉదా:
-ప్రపంచంలో అతిపెద్ద ద్వీపం గ్రీన్‌లాండ్
-ప్రపచంలో ఏకైక ద్వీపపు ఖండం ఆస్ట్రేలియా
-ప్రపంచంలో అతిపెద్ద అగ్నిపర్వత దీవి ఐస్‌లాండ్

ద్వీపకల్పం
-మూడు వైపుల నీటితో ఆవరించి, ఒకవైపు భూభాగం కలిగిన భూస్వరూపాన్ని ద్వీపకల్పం అంటారు.
ఉదా:
-ప్రపంచంలో అతిపెద్ద ద్వీపకల్పం -అరేబియా
-రెండో అతిపెద్ద ద్వీపకల్పం- భారతదేశం

భూసంధి
-రెండు భూభాగాలను కలుపుతూ రెండు జలభాగాలను వేరు చేసే ప్రాంతాన్ని భూసంధి అంటారు.
ఉదా: పనామా భూసంధి, సూయజ్ భూసంధి

జలసంధి
-రెండు జలభాగాలను కలుపుతూ రెండు భూభాగాలను వేరుచేసే ప్రాంతాన్ని జలసంధి అంటారు.
ఉదా:
-పసిఫిక్ మహాసముద్రంలోని బేరింగ్ జలసంధి
-భారత్, శ్రీలంక మధ్యలో ఉన్న పాక్ జలసంధి

ఆకారపు లోయలు
-నదీ క్రమక్షయం మూలంగా V ఆకారంలో లోయ వంటి ప్రాంతాలు ఏర్పడితే వాటిని V ఆకారపు లోయలు అంటారు.

గార్జెస్
-V ఆకారపు లోయలు ఇంకొంచెం లోతుగా ఏర్పడితే వాటిని గార్జెస్ అంటారు.
ఉదా:
-ఆదిలాబాద్ జిల్లాలో గోదావరి నది ఏర్పరిచే బైసన్‌గార్జ్
-అరుణాచల్‌ప్రదేశ్‌లో బ్రహ్మపుత్ర/ దిహంగ్ నది ఏర్పరిచే దిహంగ్ గార్జ్ అగాథధరి
-నదీ క్రమక్షయంవల్ల నిట్రమైన పార్శాలతో ఏర్పడిన లోయవంటి భాగాన్ని అగాథధరి అంటారు.
ఉదా: కొలరాడో నదివల్ల ఏర్పడిన కొలరాడో అగాథధరి

నది
-పర్వతాల గుండాగాని, పీఠభూముల గుండాగాని, మైదానాల గుండాగిని సహజసిద్ధంగా ప్రవహించే స్వరూపాన్ని నది అంటారు.
ఉదా:
-ప్రపంచంలో అతి పొడవైన నది నైలునది.
-ప్రపంచంలో అతి పెద్ద నది అమెజాన్.

కాలువ
-రవాణా, నీటిపారుదల కోసం కృత్రిమంగా తవ్విన భూస్వరూపాన్ని కాలువ అంటారు.
ఉదా:
-పనామా కాలువ, సూయజ్ కాలువ
-దేశంలో ఇందిరాగాంధీ, బకింగ్‌హామ్ కాలువలు.

సరస్సు
-అంతర్భాగంలో ఉన్న నదీ జలభాగాన్ని సరస్సు అంటారు.
ఉదా:
-ప్రపంచంలో అతిపెద్ద మంచినీటి సరస్సు సుపీరియర్
-ప్రపంచంలో అతిపెద్ద ఉప్పునీటి సరస్సు కాస్పియన్ సరస్సు
-మన దేశంలో అతిపెద్ద మంచినీటి సరస్సు ఉలార్ సరస్సు
-మన దేశంలో అతిపెద్ద ఉప్పునీటి సరస్సు సాంబార్ సరస్సు

జలపాతం
-ఎత్తయిన ప్రాంతం నుంచి అగాథధరి మీదకి పడే నీటి స్వరూపాన్ని జలపాతం అంటారు.
ఉదా:
-ప్రపంచంలో అతి ఎత్తయిన జలపాతం ఏంజెల్
-దేశంలో అతి ఎత్తయిన జలపాతం జోగ్/ జెర్సొప్పా జలపాతం

ఆర్చిపెలాగో
-అనేక దీవుల సముదాయాన్ని ఆర్చిపెలాగో అంటారు.
ఉదా:
-ప్రపంచంలో అతిపెద్ద ఆర్చిపెలాగో ఇండోనేషియా
-ప్రపంచంలో రెండో అతిపెద్ద ఆర్చిపెలాగో ఫిలిప్పైన్స్

లోయ
-నదులు హిమానీనదాల క్రమక్షయంవల్ల ఏర్పడిన సన్నని, లోతైన భూభాగమే లోయ.
ఉదా: కృష్ణా నదీలోయ, గోదావరి నదీలోయ

పగులు లోయ
-ఒక విశాలమైన భూభాగం మధ్య భాగం భూమి అంతర్భాగంలోని బలాల వల్ల లోపలికి కుచించుకుపోయి ఏర్పడిన స్వరూపమే పగులులోయ.
ఉదా: నర్మద పగులులోయ, రైన్ నదీ పగులులోయ
-ప్రపంచంలో అతిపెద్ద పగులులోయ: ది గ్రేట్ ఆఫ్రికన్ రిఫ్ట్ వ్యాలీ

అగ్రం
-భూభాగం చివరికొన సముద్రంలోకి చొచ్చుకొని వస్తే దాన్ని అగ్రం అంటారు.
-భారత్‌లోని కన్యాకుమారి అగ్రం, ఆఫ్రికాలోని గుడ్‌హోప్ అగ్రం.

అఖాతం
-సముద్ర అలల మూలంగా క్రమక్షయం చెంది అర్ధచంద్రాకారంలో ఏర్పడిన భూస్వరూపాన్ని అఖాతం అంటారు.
ఉదా: బంగాళాఖాతం

తీరం
-సముద్రాన్ని ఆనుకొని ఉన్న భూభాగాన్ని తీరం అంటారు.
-ప్రపంచంలో అత్యధిక తీరరేఖ కలిగిన దేశం- కెనడా
-అత్యల్ప తీరరేఖ కలిగిన దేశం- జోర్డాన్