Biology | పరిమాణం చిన్నది.. పాత్ర పెద్దది
Biology | మానవుడు ఆరోగ్యంగా మనుగడ సాగించడానికి విటమిన్ల అవసరం ఎంతో ఉంది. వీటిని సూక్ష్మ పోషకాల జాబితాలో చేర్చారు. విటమిన్ల లోపం వల్ల అనేక వ్యాధులు సంభవిస్తాయి. ఆ వ్యాధుల బారిన పడకుండా ఉండాలంటే విటమిన్లు పుష్కలంగా లభించే ఆహారాన్ని నిత్యం తీసుకోవాలి. ప్రతి పోటీ పరీక్షలో విటమిన్‌లకు సంబంధించిన ప్రశ్నలు అడుగుతున్నారు. ఈ నేపథ్యంలో విటమిన్ల రకాలు, వాటి లోపం వల్ల వచ్చే వ్యాధులు, నివారణ పద్ధతుల గురించి తెలుసుకుందాం..
విటమిన్లు
- విటమిన్లు జీవ సంబంధిత పదార్థాలు. ఇవి మన శరీరానికి తక్కువ పరిమాణంలో అవసరమయ్యే సూక్ష్మపోషకాలు. విటమిన్‌ అనే పదం లాటిన్‌ పదాలైన వైటల్‌ (అతిముఖ్యమైన), అమైన్‌ల (అమైనో సమ్మేళనాలు) కలయిక వల్ల ఉద్భవించింది.
- పోలెండ్‌ దేశానికి చెందిన కసిమిర్‌ ఫంక్‌ జీవి పెరుగుదలకు, ఆరోగ్యవంతంగా ఉండటానికి అత్యంత అవసరమైన అనుబంధ ఆహార కారకాలను విటమిన్‌లుగా నిర్వచించాడు.
- తర్వాతి కాలం లో విటమిన్లు అన్ని అమైన్‌లు కాదని గుర్తించారు. అందువల్ల Vitamines లోని e ని తొలగించి ప్రస్తుతం Vitaminలుగా పిలుస్తున్నారు.
- ఇవి స్వయంగా శక్తిని ఉత్పత్తి చేయడంలో కానీ, దేహ నిర్మాణంలో కానీ తోడ్పడవు. శక్తి ప్రసరణ, జీవక్రియల నియంత్రణలో ముఖ్య పాత్ర వహిస్తాయి.
- కొన్ని విటమిన్లు సహ ఎంజైమ్‌లుగా పనిచేస్తాయి. విటమిన్ల లోపం వల్ల న్యూనతా వ్యాధులు కలుగుతాయి.
- మన శరీరానికి విటమిన్లు రెండు రకాలుగా అందుతాయి.
1. మనం తీసుకునే ఆహారం ద్వారా 2. జీర్ణవ్యవస్థలో ఉండే బ్యాక్టీరియా విటమిన్లను సంశ్లేషిస్తుంది. - కరిగే స్వభావాన్ని బట్టి విటమిన్లను రెండు రకాలుగా వర్గీకరించారు.
1. కొవ్వులో కరిగే విటమిన్లు
2. నీటిలో కరిగే విటమిన్లు
కొవ్వులో కరిగే విటమిన్లు - ఎ, డి, ఇ, కె విటమిన్లు. ఇవి శోషణం చెందడానికి పైత్యరసం అవసరం.
విటమిన్‌-ఎ
- దీని రసాయన నామం- రెటినాల్‌
- విటమిన్‌-ఎను యాంటీ జిరాఫ్తాల్మిక్‌ విటమిన్‌, యాంటీ నిక్టాలోపిక్‌ విటమిన్‌గా పిలుస్తారు.
- విటమిన్‌-ఎ మొక్కల్లో బీటా కెరోటిన్‌ (ప్రోవిటమిన్‌-ఎ) రూపంలో ఉంటుంది. కాలేయం, పేగుల్లో బీటా కెరోటిన్‌ విటమిన్‌ -ఎ గా మారుతుంది.
విధులు - ఉపకళా కణజాలాలు ఉత్తేజితంగా ఉండటానికి, పెరుగుదలకు, కంటిచూపు మామూలుగా ఉంచడంలోనూ ఇది ప్రముఖ పాత్ర వహిస్తుంది. రక్తనాళాల్లో మ్యూకస్‌ పొరను రక్షిస్తుంది.
- కంటి నేత్రపటంలో (రెటినా) రొడాప్సిన్‌ (విజువల్‌ పర్పుల్‌) పునఃసంశ్లేషణకు విటమిన్‌-ఎ అత్యావశ్యకం.
- రెటినోయిక్‌ ఆమ్లం (విటమిన్‌-ఎ ఆమ్లం) కొన్ని రకాల క్యాన్సర్‌లను నాశనం చేస్తుంది.
- జంతువుల్లో శరీర పెరగుదలకు, ఎముకలు, దంతాలు ఏర్పడటానికి విటమిన్‌-ఎ అవసరం.
లోపం వల్ల కలిగే వ్యాధులు - విటమిన్‌-ఎ లోపం వల్ల రేచీకటి (నిక్టోలోపియా), జిరాఫ్తాల్మియా (కండ్ల కలక, కంజెక్టివా పొడిబారడం), కెరటోమలేషియా (శుక్ల పటలం పొడిబారడం), చత్వారం కలుగుతాయి. ఇవే కాకుండా చర్మం పొడిబారడం, నేత్ర పటలం సమస్యలు కలుగుతాయి.
లభించే వనరులు - ఆకుకూరలు, క్యారెట్‌, టమాటా, గుమ్మడి, బత్తాయి, మామిడి, మాంసం, చేపలు, గుడ్లు, పాలు, కాడ్‌ చేపలు, షార్క్‌ చేపల నుంచి లభించే నూనెల్లో విటమిన్‌-ఎ పుష్కలంగా లభిస్తుంది. రోజువారీ ఆహారంలో విటమిన్‌-ఎ ఉండాల్సిన పరిమాణం 750 మిల్లీ గ్రాములు.
విటమిన్‌-డి
- దీని రసాయననామం- కాల్సిఫెరాల్‌
- దీన్ని సాధారణంగా యాంటీ రాకైటిక్‌ విటమిన్‌ అని, సన్‌షైన్‌ విటమిన్‌ అని కూడా అంటారు. (ఫ్రీ విటమిన్‌, హార్మోన్‌ లాంటి విటమిన్‌)
- సూర్యరశ్మిలోని అతినీలలోహిత కిరణాల సమక్షంలో క్షీరదాల చర్మం విటమిన్‌-డి ని సంశ్లేషించుకోగలుగుతుంది.
విధులు - అన్నవాహిక నుంచి కాల్షియం ఫాస్ఫరస్‌లను ఎక్కువగా గ్రహించి ఎముకలు ఏర్పడటానికి, గట్టిపడటానికి తోడ్పడుతుంది.
- దంతాలు ఆరోగ్యంగా ఉండటానికి ఇది అత్యవసరం.
- విటమిన్‌-డి రెండు రూపాల్లో ఉంటుంది. 1. విటమిన్‌-డి2 (ఎర్గో కాల్సిఫెరాల్‌)
2. విటమిన్‌-డి3 (కోలె కాల్సిఫెరాల్‌) - ఎర్గో స్టెరాల్‌ మొక్కల్లో లభిస్తే, కోలె కాల్సిఫెరాల్‌ జంతువుల్లో లభిస్తుంది.
లోపం వల్ల కలిగే వ్యాధులు - విటమిన్‌-డి లోపం వల్ల పిల్లల్లో రికెట్స్‌, పెద్దల్లో ఆస్టియోమలేసియా అనే వ్యాధులు కలుగుతాయి.
- దీని లోపం వల్ల పక్కటెముకల్లో బుడిపెలు ఏర్పడతాయి. ఈ స్థితిని ‘రాకిటిక్‌ రోజరీ’ అంటారు.
- ప్రపంచంలో 80 శాతం మంది విటమిన్‌-డి లోపంతో బాధపడుతున్నారని ప్రపంచ ఆరోగ్య సంస్థ నివేదిక తెలుపుతుంది.
లభించే వనరులు - కాలేయం, గుడ్లు, వెన్న, కాడ్‌ చేపలు, షార్క్‌ చేపల కాలేయం నుంచి లభించే నూనెల్లో, క్యాబేజీ నుంచి లభిస్తుంది.
విటమిన్‌-ఇ - దీని రసాయననామం- టోకోఫెరాల్‌
- దీన్ని సాధారణంగా యాంటీ స్టెరిలిటీ విటమిన్‌, బ్యూటీ విటమిన్‌గా పిలుస్తారు.
విధులు - విటమిన్‌-ఇ యాంటీ ఆక్సిడెంట్‌గా పనిచేస్తుంది.
- ఇది ఆక్సిజన్‌ స్వేచ్ఛా రాడికల్స్‌ను తటస్థీకరిస్తూ కండరాలను సమగ్రంగానూ, ఆరోగ్యంగానూ ఉంచుతుంది.
- బీజకోశాలు క్రియాశీలకంగా ఉండటంలో ప్రముఖ పాత్ర పోషిస్తుంది.
- ముఖంపై ముడతలు రాకుండా ఉండటానికి విటమిన్‌-ఇ ఉపయోగకరం.
లోపం వల్ల కలిగే వ్యాధులు - కండరాల క్షీణత, ఎర్రరక్త కణాలు విచ్ఛిన్నమవడం, పురుషుల్లో వంధ్యత్వం, స్త్రీల్లో రుతుస్రావం, గర్భస్రావం వంటి సమస్యలు, సంతానోత్పత్తి సమస్యలు కలుగుతాయి.
లభించే వనరులు - బొప్పాయి, సోయా చిక్కుడు, పొద్దు తిరుగుడు, బాదం, కివి వంటి పండ్లలో, ఆకుపచ్చని కూరగాయలు, ఆకుకూరల్లో లభిస్తుంది.
విటమిన్‌-కె
- దీని రసాయననామం- నాఫ్తోక్వినోన్‌
- దీన్ని సాధారణంగా యాంటీ హెమరేజిక్‌ విటమిన్‌ లేదా రక్తం గడ్డకట్టే విటమిన్‌గా పిలుస్తారు.
- ఇది సహజంగా రెండు రూపాల్లో లభిస్తుంది. అవి 1. విటమిన్‌-కె1 (ఫైలోక్వినోన్‌)
2. విటమిన్‌-కె2 (మోనాక్వినోన్‌/ఫార్నో క్వినోన్‌) - పేగులోని సూక్ష్మజీవులు ఈ విటమిన్‌ను సంశ్లేషిస్తాయి.
విధులు - కార్బాక్సిలేజ్‌ సహకారకంగా పనిచేస్తుంది.
- రక్త స్కందనానికి అవసరమైన ప్రోత్రాంబిన్‌ ఏర్పడటానికి విటమిన్‌-కె అత్యవసరం.
- రక్తం గడ్డకట్టడంలో ప్రముఖ పాత్ర పోషిస్తుంది.
- లోపం వల్ల కలిగే వ్యాధులు
- విటమిన్‌-కె లోపం వల్ల రక్త స్కందనం ఆలస్యమవుతుంది. ఫలితంగా చిన్న గాయాల వల్ల కూడా అధిక రక్తస్రావం జరుగుతుంది.
లభించే వనరులు - కాలీఫ్లవర్‌, క్యాబేజీ, గుడ్లు, ఆకుకూరలు, టమాటా, జున్ను, ఆవుపాలు.
నీటిలో కరిగే విటమిన్లు - విటమిన్‌-బి, సి నీటిలో కరుగుతాయి. ఇవి పేగులో నేరుగా రక్తంలోకి శోషణం చెంది వివిధ భాగాలకు రవాణా అవుతాయి.
బి కాంప్లెక్స్‌ విటమిన్లు
విటమిన్‌-బి1
- దీని రసాయననామం-థయమిన్‌
- దీన్ని సాధారణంగా యాంటీ బెరిబెరి కారకం అంటారు.
- దీన్నే యాంటీ న్యూరైటిస్‌ విటమిన్‌ అని కూడా అంటారు.
- పాలిష్‌ చేసిన బియ్యంలో బి1 విటమిన్‌ లోపించి ఉంటుంది.
- హృదయ స్పందన క్రమరహితమవడాన్నే బెరిబెరి అంటారు. నరాలు బలహీనమవడం, పాక్షిక పక్షవాతాన్నే పాలిన్యూరైటిస్‌ అంటారు.
- నాడీ వ్యవస్థ పెరుగుదలకు, సరిగా పనిచేయడానికి చాలా అవసరం.
- పిండి పదార్థాలు, అమైనో ఆమ్లాల జీవక్రియలో పాల్గొనే ఎంజైమ్‌ల్లో ఇది సహ ఎంజైమ్‌గా పనిచేస్తుంది.
- దీని లోపం వల్ల బెరిబెరి అనే వ్యాధి కలుగుతుంది.
- పెద్దల్లో పాలీ న్యూరైటిస్‌, పిల్లల్లో పెరుగుదల తగ్గడం, ఆకలి తగ్గడం.
విటమిన్‌-బి2
- దీని రసాయననామం-రైబోఫ్లావిన్‌
- వాడుక భాషలో దీన్ని ఎల్లో విటమిన్‌, ఖీలోసిస్‌ విటమిన్‌, యాంటీ గ్లాసైటిస్‌ విటమిన్‌ అంటారు.
- ఆవుపాలు లేత పసుపు రంగులో ఉండటానికి కారణం విటమిన్‌-బి2
- నోటి మూలాల్లో పగలడాన్ని ఖీలోసిస్‌ అంటారు.
- బి2 లోపం వల్ల ఖీలోసిస్‌ (పెదవులు పొడిగా మారడం, నోటి మూలలు పగలడం), గ్లాసైటిస్‌ (నాలుక ఎర్రగా మారి మంటగా ఉండటం), సెబోరిక్‌ డెర్మటైటిస్‌ (ముక్కు, చెవులపై పొలుసులు లేచి జిగట కలుగుతాయి)
- ఈ విటమిన్‌ తృణధాన్యాలు, నూనె గింజలు, కూరగాయలు, పాలు, మాంసం, చేపలు, గుడ్డులో పుష్కలంగా లభిస్తుంది.
విటమిన్‌-బి3
- దీని రసాయన నామం- నియాసిన్‌/నికోటినికామ్లం లేదా నికోటినమైడ్‌
- దీన్ని వాడుక భాషలో యాంటీ పెల్లాగ్రా విటమిన్‌, సుస్థిర విటమిన్‌గా పిలుస్తారు.
- ఇది NADP, ADP సంయోగాల తయారీలో క్రియాశీలకంగా పనిచేస్తుంది.
- దీనిలోపం వల్ల చర్మ వ్యాధులు, నీళ్ల విరేచనాలు, జ్ఞాపకశక్తి తగ్గిపోవడం, చర్మం పొలుసులు బారిపోవడం జరుగుతుంది.
- ముల్లంగి, బఠాణి, ఈస్ట్‌, చేపలు, వేరుశనగల్లో ఇది పుష్కలంగా లభిస్తుంది.
విటమిన్‌-బి5
- దీని రసాయననామం- పాంటోథెనిక్‌ ఆమ్లం
- ప్రకృతిలో విరివిగా లభించడం వల్ల దీన్ని సర్వ విస్తృత విటమిన్‌ అంటారు.
- గ్రీకు భాషలో పాంటోథెన్‌ అంటే ప్రతిచోట అని అర్థం.
- బి5 లోపం వల్ల అరికాళ్ల మంటలు, పెరుగుదల మందగించడం, వెంట్రుకలు రాలడం, ఆర్థరైటిస్‌ సంభవిస్తాయి.
- కూరగాయలు, కాలేయం, గుడ్డు, మాంసం, చిలగడదుంప, చేపలు, పాలు, ఈస్ట్‌, ధాన్యాలు, పండ్లలో ఈ విటమిన్‌ లభిస్తుంది.
విటమిన్‌-బి6
- దీని రసాయననామం- ఫైరిడాక్సిన్‌
- వాడుక భాషలో యాంటీ ఎనీమియా విటమిన్‌గా పిలుస్తారు.
- మాంసకృత్తుల జీవక్రియలో పాల్గొనే అనేక ఎంజైమ్‌లలో ఇది సహ ఎంజైమ్‌గా ఉంటుంది.
- హిమోగ్లోబిన్‌ సంశ్లేషణలో ఇనుము వినియోగానికి, ప్రతిదేహాల ఉత్పత్తికి కూడా తోడ్పడుతుంది.
- ఈ విటమిన్‌ను పేగులోని సూక్ష్మజీవులు సంశ్లేషిస్తాయి. కాబట్టి పెద్దల్లో దీని లోపం ఉండదు.
- చిన్న పిల్లల్లో దీనిలోపం వల్ల చిన్న బిడ్డల వ్యాధి (Covulsion) కలుగుతుంది. దీని లోపం వల్ల హైపోక్రోమిక్‌ మైక్రోసైటిక్‌ రక్తహీనత కూడా కలుగుతుంది.
- గోధుమ, దంపుడు బియ్యం, సోయా చిక్కుడు, మాంసం, గుడ్లు, కాలేయం, పాలలో లభిస్తుంది.
విటమిన్‌-బి7
- దీన్ని H విటమిన్‌ అంటారు. రసాయననామం బయోటిన్‌.
- పేగులోని సూక్ష్మజీవులు ఈ విటమిన్‌ను సంశ్లేషిస్తాయి.
- సల్ఫర్‌ మూలకం కలిగిన విటమిన్‌.
- పచ్చిగుడ్డులో ఎవిడిన్‌ అనే ప్రొటీన్‌ ఉంటుంది. ఇది బయోటిన్‌ను తటస్థీకరించడం వల్ల ఈ విటమిన్‌ లోపం
కలుగుతుంది.
లోపం వల్ల కలిగే వ్యాధులు - కండరాల నొప్పులు, అలసట, నాడీ మండలంలో తేడాలు సంభవించడం, మానసిక రుగ్మత, రక్తంలో కొలెస్టిరాల్‌ అధికమవ్వడం, ఆకలి మందగించడం.
లభించే వనరులు - చేపలు, మాంసం, సోయా చిక్కుడు, టమాటా, పాలు, కాలేయం, మూత్రపిండాలు, గింజలు, కూరగాయలు.
విటమిన్‌-బి11
- వాడుక భాషలో ఫోలిక్‌ ఆమ్లం లేదా ఫోలాసిస్‌ అంటారు.
- దీన్ని విటమిన్‌ M అని కూడా అంటారు.
- విటమిన్‌-బి11ను ఎల్లాప్రగడ సుబ్బారావు కనుగొన్నాడు.
- ఈ ఆమ్లం స్టినాక్‌ పత్రాల నుంచి మొదట లభ్యమైంది.
- DNA, RNA తయారీకి కావలసిన ఎడినిన్‌, గ్వానిన్‌, థయమిన్‌ల సంశ్లేషణలో ప్రముఖ పాత్ర వహిస్తుంది.
- ఎర్ర రక్తకణాలు, తెల్ల రక్తకణాలు ఏర్పడి అవి పరిణతి చెందడంలో ప్రముఖ పాత్ర వహిస్తుంది.
- దీని లోపం వల్ల రక్త హీనత, అతిసారం, మానసిక రుగ్మతలు కలుగుతాయి.
- మొక్కజొన్న, గోధుమలు, మొలకెత్తే గింజలు, ఆకుకూరలు, ధాన్యాలు, ఫలాలు, పాలు, గుడ్లు, మాంసంలో లభిస్తుంది.
విటమిన్‌-బి12
- దీని రసాయననామం- సయనోకోబాలమిన్‌
- దీన్ని యాంటీ ఫెర్నీషియస్‌ ఎనీమియా విటమిన్‌ అంటారు.
- జీర్ణ వ్యవస్థలోని బ్యాక్టీరియా ఈ విటమిన్‌ను సంశ్లేషిస్తుంది.
- నీలి రంగులో ఉంటూ కోబాల్ట్‌ అనే లోహ మూలకాన్ని కలిగి ఉంటుంది.
- ఎర్ర రక్తకణాలు పరిణతి చెందడానికి, DNA ఏర్పడటంలోనూ, మిథయోనైన్‌ ఏర్పడటంలో ఈ విటమిన్‌ సహ ఎంజైమ్‌గా పనిచేస్తుంది.
- ఫెర్నీషియస్‌ ఎనీమియా, మాక్రోసైటిక్‌ ఎనీమియా, హానికారక రక్తహీనత కలుగుతాయి.
- కోడి మాంసం, పాలు, గుడ్లు, కాలేయంలో పుష్కలంగా లభిస్తుంది.
విటమిన్‌-సి
- దీని రసాయననామం-ఆస్కార్బిక్‌ ఆమ్లం
- వాడుక నామం యాంటీ స్కర్వీ విటమిన్‌.
- గాయాలు త్వరగా మానడానికి, విరిగిన ఎముకలు అతుక్కోవడానికి విటమిన్‌-సి ఉపయోగపడుతుంది.
- కణాంతరాల్లో కొల్లాజెన్‌ ఏర్పడటానికి, దంతాల్లో డెంటిన్‌ ఏర్పడటానికి తోడ్పడుతుంది.
- ఇది రోగ నిరోధక శక్తిని పెంపొందిస్తుంది.
- దీని లోపం వల్ల స్కర్వీ వ్యాధి కలుగుతుంది.
- స్కర్వీ వ్యాధిని సెయిలర్స్‌ డిసీజ్‌ అని కూడా అంటారు.
- చర్మం పగలడం, పళ్లు, చిగుళ్లు వాయడం, రక్తస్రావం, గాయాలు మానకపోవడం స్కర్వీ వ్యాధి లక్షణాలు.
లభించే వనరులు - ఆకుకూరలు, సిట్రస్‌జాతి ఫలాలు (నిమ్మ, ఉసిరి), జామకాయలు, టమాటాల్లో ఇది పుష్కలంగా లభిస్తుంది.
